چرا بعضی ها به ارتودنسی احتیاج پیدا می‌کنند؟
سیم گذاشتن بخشی متداول و قابل‌انتظار از دوران بلوغ است (و البته خیلی از افراد بزرگسال هم ارتودنسی دندان می‌کنند). برای درک بهتر از اینکه چرا به سیم و سایر ابزارهای ارتودنسی نیاز پیدا می‌شود، بهتر است ابتدا کمی درمورد دندان‌ها توضیح دهیم.
در کودکی دندان‌های شیری یکی پس از دیگری می‌افتند و با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند. بااینحال دندان‌های دائمی بعضی افراد در زاویه درست و فاصله مناسب از هم رشد نمی‌کنند.
دندان‌های بعضی‌ها ممکن است خیلی نزدیک به هم یا روی هم دربیایند. دندان‌های بعضی هم ممکن است پیچ در پیج رشد کند. بعضی‌ها دهان‌های کوچکی دارند و این باعث می‌شود دندان‌ها فضای کافی برای رشد نداشته باشند و روی هم بیفتند.
و در بعضی موارد، فک بالایی و پایینی یک اندازه نیستند. وقتی نیمه پایینی فک کوچک باشد، باعث می‌شود که وقتی دهان بسته شود، فک بالایی آویزان شود و روی فک پایین قرار نگیرد و مشکلی که اُوِربایت (overbite) خوانده می‌شود ایجاد شود. وقتی برعکس این مشکل اتفاق بیفتد (فک پایینی بزرگتر از فک بالایی باشد)، آندِربایت (underbite) نامیده می‌شود.
همه این اختلالات مختلف یک نام دارند: بدشکلی دندان‌ها (malocclusion). این مشکلات تقصیر هیچکس نیست و معمولاً ارثی هستند، درست مثل رنگ چشم‌ها یا قد.
در برخی موارد، چیزهایی مثل بیماری‌های دندان، افتادن و از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری یا دائم، برخی انواع مشکلات پزشکی، تصادف، عاداتی مثل مکیدن شست دست می‌تواند منجر به بروز این اختلالات شود.
بدفرمی دندان‌ها به این دلیل می‌تواند یک مشکل قلمداد شود که در جویدن صحیح اخلال ایجاد می‌کند. ازآنجاکه جویدن اولین بخش خوردن و گوارش است، خیلی مهم است که دندان‌ها از پس آن کار بربیایند. مسواک زدن و تمیز کردن دندان‌هایی که ردیف نباشند هم سخت‌تر است و می‌تواند موجب پوسیدگی دندان‌ه و مشکلات لثه شود. و آخر اینکه، افراد زیادی که دچار بدفرمی دندان هستند با ظاهر خود مشکل دارند. ارتودنسی و سیم به آنها کمک می‌کند لبخند زیباتری داشته باشند.
اگر دندانپزشکی تصور کند که فردی نیاز به سیم یا سایر ابزارهای اصلاحی دارد، او را به متخصص ارتودنسی معرفی خواهد کرد. متخصصین ارتودنسی دندانپزشکانی هستند که آموزشات خاصی برای تشخیص و درمان برفرمی دندان‌ها و فک دیده‌اند.
اکثر دندانپزشکان عادی می‌توانند بعد از شروع رشد دندان‌های دائمی افراد بگویند که آیا بدفرم خواهند بود یا خیر—بعضی‌اوقات حتی در 6، 7 سالگی فرد—و متخصص ارتودنسی درمان بینابینی را توصیه می‌گنند. این روش درمان شامل استفاده از ابزارهایی برای تاثیر گذاشتن بر رشد صورت و کمک به رشد بهتر دندان‌ها است و به جلوگیری از مشکلات جدی‌تر کمک می‌کند. در بسیاری از موارد، بیمار تا سنین نوجوانی به متخصص ارتودنسی معرفی نمی‌شود.
چه موقع از ارتودنسی متحرک استفاده می شود؟
از سازه های متحرک ، برای مرتب کردن دندان ها در شرایطی استفاده می شود که یا نامنظمی دندان ها کم بوده و تنها در یک یا دو دندان باشد یا اینکه سن بیمار برای انجام درمان ارتودنسی ثابت، کم است یعنی هنوز دندان های شیری با دندان های دائمی جایگزین نشده اند. دستگاه های متحرک هر چند در مرتب کردن دندان ها به اندازه انواع ثابت موثر نیستند، اما در رفع ناهنجاری های فکی در سنین رشد می توانند بسیار موثر باشند.
انوع مختلفی از این سازه ها وجود دارند که بسته به اینکه مشکل فکی، کوچک بودن فک پایین، فک بالا یا بزرگ بودن هر یک از آنها نسبت به دیگری است، از انواع خاص در سنین مشخصی استفاده می شود.
چه موقع از ارتودنسی ثابت استفاده می شود؟
ارتودنسی ثابت به دلیل پیچیدگی بیشتر و نیاز به ظرافت کاری بالاتر، در دوره دندان پزشکی عمومی آموزش داده نمی شود و آموزش آن در دوره تخصصی ارتودنسی انجام می شود، بنابراین باید برای درمان به متخصص ارتودنسی مراجعه کرد.
در این درمان ، هدف اصلی معمولا مرتب کردن کامل دندان هاست که با ارتودنسی متحرک امکان پذیر نیست. ممکن است برای مرتب کردن دندان ها نیاز به کشیدن دندان های دائمی باشد و به این دلیل است که اندازه دندان های دائمی موجود بیشتر از اندازه فک است، عموما بیماران نگران هستند که در صورت کشیدن دندان ها، فضای آنها خالی می ماند، اما در صورتی که دستور کشیدن دندان به درستی داده شده باشد، این نگرانی بی مورد است و فضای حاصل از آن در درمان ارتودنسی ثابت کاملا بسته می شود.
کشیدن دندان به قصد درمان با ارتودنسی متحرک اشتباه است، زیرا دندان های مجاور دندان کشیده شده به جای اینکه به طور کامل به سمت آن فضا حرکتت کنند، به سمت آن کج می شوند که مشکلات متعددی را ایجاد می کند.
انواع و اقسام براکت
اعضای براکت ها به شکل متوازی الاضلاع، مربع یا مستطیل هستند. حجم و اندازه آنها نیز نقش مهمی در روند درمان دارد. براکت با حجم بزرگ به دلیل تغییر موقعیت غیرعادی لب ها برای بسیاری از بیماران قابل پذیرش نیست. یکی از مزایای مهم براکت ها، ساخت آنها از مواد سازگار با محیط دهان است. در محیط دهان بزاق، حلال، مواد اسیدی، آب و… باعث تاثیرگذاری روی مواد تشکیل دهنده براکت ها می شود.
براکت فلزی
رایج ترین براکت ها از جنس فولاد ضدزنگ هستند که به آنها برای استحکام بیشتر یون هایی همچون نیکل، کرم و کبالت اضافه می شود. خارج کردن و جدا شدن یون های فلزات سنگین داخل بزاق و بلع آنها، از عیب های این دستگاه است. در برخی از بیماران، به خصوص در خانم ها، واکنش های آلرژیک نسبت به فلزات وجود دارد که روی پوست به صورت «درماتیت» ظاهر می شود. نشانه های درماتیت عبارتند از: قرمز شدن، سوزش، خارش و حساسیت بالای پوستی. برای بیماران حساس از براکت های جایگزین مانند براکت های تیتانیوم خالص استفاده می شود. قیمت براکت تیتانیوم خالص بیشتر است. اما یکی از مشکلات آنها، شکل ظاهری شان است.
براکت شفاف
برای برخی از بیماران از براکت های شفاف استفاده می شود. این براکت ها را از موادی مانند پلاستیک، (همان پلاستیکی که از آن بطری های آب معدنی را درست می کنند. می سازند. براکت های کامپوزیت، نوع شیمیایی هستند و براکت های سرامیکی سنگی اخیرا از یاقوت کبود ساخته می شوند. نوع پلاستیکی در دهان به مرور زمان دچار سائیدگی می شود و خاصیت خود را از دست می دهد. نوع کامپوزیتی نیز به علت جذب پلاک، بزاق و مواد رنگی نوشیدنی هایی مثل قهوه، نوشابه، چای و… دچار تغییراتی خواهد شد. نوع سرامیکی باعث خراش و آسیب دیدگی سیم هایی که داخل آن قرار دارد، خواهد شد. قرار دادن دستگاه های فلزی در دهان باعث بروز واکنش های الکتروشیمیایی و خردگی سطح خارجی آنها و خارج شدن نیکل و کروم داخل بزاق می شود بنابراین این دستگاه ها باید ضریب انبساط مناسب در برابر تغییر حرارت داشته باشند. براکت های شفاف بیشتر برای خانم ها به خصوص پس از سن ۳۰ سالگی توصیه می شود.
براکت نامرئی
البته یک نوع دیگر از این براکت ها وجود دارد که به جای قرار گرفتن در قسمت بیرونی دندان، در قسمت داخل یعنی طرف زبان قرار می گیرد. این دستگاه ها نیز آلیاژهای مختلف و انواع مختلف فلزی و شفاف دارند. البته کار با دستگاه هایی که در قسمت زبان قرار می گیرد، مانور دندان پزشک را کمتر می کند و هنگام صحبت برای بیمار مشکل آفرین می شود. بنابراین فقط در موارد خاصی که زیبایی اهمیت خیلی زیادی برای بیمار دارد، استفاده از این دستگاه ها توصیه می شود. این نوع براکت ها از سایر براکت ها گران تر هستند. نتیجه درمان با تمام انواع براکت ها یکسان است و هدف دندان پزشک رسیدن به موقعیت دندانی مناسب به لحاظ زیبایی و جویدن غذاست. یعنی از هر مدل چه نوع شفاف و چه نوع فلزی استفاده شود، هدف این است که دندان ها مرتب شوند. انتخاب نوع براکت بیشتر جنبه روانی دارد و نوع حساسیت فرد به فلز باعث می شود جایگزینی برای فرد وجود داشته باشد.