آیا می‌دانید فرم و شکل طبیعی زانوها به صورتی است که وقتی قوزک پاها کنار یکدیگر قرار گرفته‌است، نباید فاصله چندانی بین زانوها وجود داشته باشد؟ یعنی اگر به هر دلیلی فاصله بین زانوها افزایش یابد، در حالی که قوزک‌ها به هم چسبیده است، پاها حالت پرانتزی و اگر با وجود کنار هم بودن زانوها، بین مچ پاها یا قوزک‌ها فاصله ایجاد شود، حالت ضربدری پیدا می‌کند.
در این میان، زانوی ضربدری از مشکلات استخوانی است که دختران نوجوان را بیشتر تهدید می کند ، اگر زانوی ضربدری جنبه فیزیولوژیک داشته باشد به درمان خاصی نیاز ندارد و تا سن بلوغ زانوی ضربدری رفع می شود. به بیان دیگر نوع فیزیولوژیک یا خوش خیم زانوی ضربدری در کودکان از دو تا چهار سالگی دیده می شود و بتدریج تا هفت یا هشت سالگی یا پیش از بلوغ، خود به خود اصلاح می شود.
بررسی ها نشان می دهد زانوی ضربدری در کودکان، معمولا با کف پای صاف همراه است و این حالت، حتی بدون استفاده از کفش طبی بتدریج تا هشت سالگی اصلاح می شود. البته چنین نتیجه ای پس از انجام بررسی های تخصصی از نظر این که بیماری استخوانی خاصی وجود نداشته باشد، به دست می آید.
کم تحرکی، الگوهای تغذیه ای نامناسب و زندگی شهرنشینی ازجمله عوامل اصلی موثر در بروز مشکل زانوی ضربدری است، امروزه زندگی آپارتمانی، نبود فضای کافی برای تحرک و ورزش در مدارس و همچنین پیروی از الگوهای نادرست تغذیه ای، نوجوانان را به دردسرهایی انداخته است، بویژه دختران در سنین بلوغ که صفحه رشد استخوانی شان باز است، تحت تاثیر این عوامل، بیشتر در معرض تهدید زانوی ضربدری هستند. درواقع اگر مواد مغذی، املاح معدنی و ویتامین D در استخوان ها به قدر کافی وجود نداشته باشد یا وزن نوجوان بالا باشد، انحراف در راستای اندام به وجود می آید. به همین دلیل برخی دختران در نوجوانی به زانوی ضربدری مبتلا می شوند و برخی پسران به علت وزن زیاد یا سوء تغذیه و محرومیت از نور خورشید دچار زانوی ضربدری می شوند. پس لازم است در سنین پیش از بلوغ، خانواده ها بیشتر مراقب سلامت فرزندان باشند.
مشکلات ارتوپدی اغلب فیزیکی و مکانیکی است. یعنی مشکلاتی است که به قوام استخوان ها، استحکام آنها، زوایای اندام و راستای ستون فقرات بازمی گردد که برخی ممکن است منشأ ژنتیکی داشته باشد که به نام بیماری های مادرزادی ارتوپدی شناخته می شود و برخی دیگر نیز در دوران رشد و به شکل اکتسابی فرد را مبتلا کنند.
گروه دیگری از زانوی ضربدری به علت بروز حوادث، تروماها و سوانح ناشی از حوادث شغلی، ورزشی، جاده ای رخ می دهد، درواقع آسیب های ضربه ای صفحه رشد و شکستگی ها در قسمت پایین ران و بالای ساق پا می تواند از عوامل بروز زانوی ضربدری باشد. همچنین عوارض التهابی و مزمن ازجمله برخی بیماری های زانو و عفونت های مفصلی یا درمان نشده نیز می تواند عارضه زانوی ضربدری را به همراه داشته باشد. کار و فعالیت بیش از حد، پیاده روی در ساعات متمادی، بیش از حد ایستادن، از پله بالا و پایین رفتن مداوم و پشت میز نشستن ممتد ازجمله دلایل بروز عوارض التهابی و مزمن زانوست. چنین عوارضی در صورت درمان شدن می تواند به کمانی شدن پاها و بروز عوارض استخوانی منجر شود.
شکستگی های مکرر، بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان، تغییر شکل استخوانی و زانوی ضربدری از مشکلاتی است که می تواند تحت تاثیر تغذیه نامناسب مادر در دوران باردهی و شیردهی و مشکلات تغذیه ای کودک، بویژه کمبود ویتامین D و کلسیم اتفاق بیفتد. درواقع، کمبود ویتامین D می تواند به تغییر شکل مفاصل منجر شود که انجام رادیوگرافی، آزمایش ویتامین D و عکس گرفتن از مچ دست می تواند بیان کننده علت این تغییر شکل ها باشد. درواقع، متخصصان ارتوپدی بر مبنای این آزمایش و عکس ها می توانند در صورت لزوم برای کودک، ویتامین D یا شربت کلسیم تجویز کنند و به همین دلیل به والدین توصیه می کنند در برنامه تغذیه ای فرزند خود حتما از لبنیات، شیر و سبزیجات استفاده کنند و آنها را در معرض مداوم اشعه آفتاب قرار دهند تا ویتامین D بدن فرزندشان تامین شود.
متاسفانه مشکل افراد بزرگسال مبتلا به عارضه زانوی ضربدری این است که دچار آرتروز زودرس می شوند. به همین دلیل، جلوگیری از عوارض آرتروز دلیل اصلی پزشکان برای انجام جراحی در این افراد است، این نوع عمل جراحی با هدف اصلاح محور اندام تحتانی صورت می گیرد و هدفش جلوگیری از بروز آرتروز است و هیچ پزشک ارتوپدی آن را برای رفع درد جلوی زانو یا زیبایی توصیه نمی کند، ولی می تواند نتیجه یک عمل زیبایی را نیز داشته باشد و پاها را از نظر ظاهری اصلاح کند.
_____________________________
