مقدمه
غضروف زیر کاسه زانو در حقیقت یک ضربه‌گیر طبیعی است. استفاده‌ی بیش از حد، صدمه دیدن یا عوامل دیگر به عارضه‌ای به نام کندرومالاسی کشکک (kon-droh-muh-LAY-shuh puh-TEL-uh)منجر می‌شود؛ کندرومالاسی اصطلاحی عام است که برای اشاره به آسیب دیدن غضروف زیر کاسه زانو به کار می‌رود؛ اصطلاح دقیق‌تری که به جای کندرومالاسی یا نرمی غضروف زانو به کار می‌رود سندرم درد پاتلوفمورال (puh-tel-o-FEM-uh-rul)است.
علائم
شایع‌ترین علامت کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک زانو نوعی درد زانو است که در هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها تشدید می‌شود. غالباً درمان‌های ساده‌ای مانند استراحت یا کمپرس یخ به تخفیف درد کمک می‌کنند، اما گاهی اوقات فیزیوتراپی یا حتی عمل جراحی برای تسکین درد لازم است.
درد اطراف زانو. معمولاً در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک قسمت جلوی زانو، اطراف یا پشت کاسه زانو دردناک است. این درد زمان بالا و پایین رفتن از پله‌ها تشدید می‌شود و ممکن است در نتیجه نشستن طولانی مدت با زانوی خمیده نیز شروع شود.
شنیدن صدا یا داشتن احساس به هم ساییده شدن یا روی هم کشیده شدن در هنگام حرکت زانو. (کریپتوس یا صدا دادن زانو)
تورم مایع (تراوش) مفصل زانو که به ندرت در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک رخ می‌دهد.
علل
کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک بیشتر در افراد بالغ جوان و نوجوانان بروز می‌یابد و در زنان شیوع بیشتری دارد. علت نرمی غضروف کشکک زانو مشخص نیست؛ در مجموع این‌گونه پنداشته می‌شود که کشکک در عوض آن که به نرمی روی قسمت پایینی استخوان ران (فمور) حرکت کند، روی آن ساییده می‌شود. این سایش موجب آسیب دیدن غضروف کشکک می‌گردد. قرار گرفتن در موقعیت‌های زیر احتمال بروز کندرومالاسی یا نرمی کشکک زانو را بیشتر می‌کند:
- استفاده مفرط از زانو به دلایلی نظیر انجام ورزش‌های خاص یکی از علل نرمی کشکک زانو می باشد.
- گاهی بخش‌های مختلف زانو در یک امتداد نیستند. این امر موجب ساییده شدن کشکک، و حرکت نرم آن، بر روی قسمت پایینی استخوان ران می‌شود. علت این بی‌نظمی در زانو می‌تواند نحوه‌ی نادرست شکل‌گیری و رشد آن یا عدم تعادل عضله‌های اطراف زانو، مثلاً عضله چهارسر بزرگ بالای زانو، باشد. اگر در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک یک سمت عضله‌های چهارسر محکم‌تر از طرف دیگر کشیده شود، کشکک به درستی نمی‌لغزد و روی سمت دیگر ساییده می‌شود.
- ترکیبی از مشکل در یک راستا نبودن بخش‌های زانو (مورد بالا) و استفاده‌ی بیش از حد در ورزش را می‌توان متداول‌ترین دلیل بروز کندرومالاسی کشکک دانست.
- آسیب دیدن زانو در ابتلا به کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک بی‌تأثیر نیست. آسیب‌های جزیی مکرر، وارد شدن فشار به زانو حین ورزش کردن یا شلی رباط‌ها (مفصل‌های با تحرک بیش از حد یا هایپرموبایل) از عوامل تأثیرگذار در بروز کندرومالاسی هستند.
- کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک در افراد مسن‌تر به صورت بخشی از فرایند پا به سن گذاشتن و فرسایش غضروف در مفصل‌های متعدد رخ می‌کند.
عوامل خطر
عواملی که احتمال کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- سن.کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک معمولاً نوجوانان و افراد بالغ جوان را درگیر می‌کند. مشکل زانوی افراد مسن‌تر عموماً در ابتلا به علایم آرتروز زانو و التهاب مفصل ریشه دارد.
- جنسیت. زنان دو برابر بیش از مردان به کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک مبتلا می‌شوند. احتمالاً دلیل این امر آن است که لگن پهن‌تر زنان زاویه‌ی محل تلاقی استخوان‌های مفصل زانو را افزایش می‌دهد.
- انجام ورزش‌های خاص. انجام ورزش‌های دو و میدانی (دوندگی، پرش و…) فشار مضاعفی را بر زانو وارد می‌کند، به ویژه اگر به تازگی مقدار تمرین افزایش یافته باشد. در نتیجه ممکن است باعث بروز کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک در افراد شود.
عوارض
در نتیجه‌ی درد کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک انجام فعالیت‌های روزمرّه، مانند سر پا نشستن و بالا رفتن از پله‌ها، مشکل می‌شود.
تشخیص
پزشک در طول معاینه فیزیکی، قسمت‌های مختلف زانو را فشار می‌دهد و پا را در جهت‌های متفاوت حرکت می‌دهد. انجام این حرکت‌ها ماهرانه به پزشک کمک می‌کند تا عوارض دیگری را که دارای نشانه‌ها و علائم مشابه کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک هستند، در حوزه تشخیص خود نیاورد. پزشک جهت تشخیص علت درد زانو از آزمایش‌های تصویربرداری زیر بهره خواهد جست:
- رادیوگرافی اشعه ایکس.در فرایند تصویربرداری اشعه ایکس (رادویگرافی)، مقدار اندکی اشعه از بدن عبور می‌کند. این روش به خوبی استخوان را به تصویر می‌کشد، اما در نمایش دادن بافت‌های نرم چندان کارامد نیست.
- مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی تی اسکن).سی تی اسکن‌ها تصاویر اشعه ایکس گرفته شده از زوایای متعدد مختلف را با یکدیگر تلفیق می‌کنند تا تصاویری از سطح مقطع ساختارهای داخلی به دست دهند. سی تی اسکن‌ها هم استخوان و هم بافت‌های نرم را به تصویر می‌کشند، اما بیمار در این روش، نسبت به رادیوگرافی، مقدار اشعه بسیار بیشتری دریافت می‌کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی). ام. آر. آی. ها با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی تصاویر بسیار جامعی از استخوان‌ها و بافت‌های نرم به دست می‌دهند. اما هزینه انجام ام. آر. آی. بسیار بالاتر از سی. تی. اسکن و رادیوگرافی است.
راه های درمان
نخستین گام ها و اقدامات درمان نرمی کشکک زانو یا درد کندرومالاسی غالباً ساده‌اند. تا حد امکان به زانوی خود استراحت دهید. از انجام هر فعالیتی که منجر به افزایش درد شود، مانند بالا رفتن از پله‌ها، اجتناب کنید.
داروها
در صورت لزوم مسکن‌هایی نظیر استامینوفن (تایلنول و مشابه آن)، ایبوپروفن (ادویل، مورتین آی بی و مشابه آنها) یا ناپروکسن (الیو) را که فروش بدون نسخه‌شان آزاد است، برای تسکین درد ناشی از کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک تهیه کنید.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی روش نوینی است که برای درمان نرمی غضروف زانو ، زانوی جهنده، کلسی شدن یا رسوب کلسیم در تاندون‌های شانه (درد شانه) و درد تاندون آشیل استفاده می‌شود، عارضه‌هایی که با روش فیزیوتراپی معمول به دشواری معالجه می‌شدند.
در طول شاک ویو تراپی، موج صوتی با شدت بالا و بافت‌های بدن بر یکدیگر اثر می‌گذارند. رشد درونی شبکه‌های مویرگی (neovascularization)، رفع التهاب مزمن، تحریک کلاژن و انحلال رسوب‌های کلسیمی از مزایای بی‌شمار این تأثیرگذاری متقابل در درمان کندرومالاسی یا نرمی غضروف زانو با شاک ویو تراپی محسوب می‌شوند.
مزایای شاک ویو تراپی در درمان کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک عبارت‌اند از:
· میزان موفقیت 75 درصدی بر طبق گزارش‌های مطالعات بالینی
· مقرون به صرفه بودن
· راه‌حل غیرتهاجمی درد‌های مزمن
· بهره‌گیری از فن‌آوری نوین برای دستاوردهای پزشکی اثبات شده در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک
· عدم استعمال داروی بیهوشی یا هر گونه داروی دیگر
· نداشتن عوارض جانبی
· قابل کاربرد در زمینه‌های پزشکی ورزشی، توانبخشی و ارتوپدی
درمان با لیزر
از درمان لیزری با شدت پایین برای کاهش درد و ناراحتی ناشی از بسیاری از عارضه‌های فرسایشی چون کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک استفاده می‌شود. پزشکان بر این باورند که با بهره جستن ار این درمان کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک، التیام در سطح سلولی شروع می‌شود و درد به واسطه‌ی افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده بدن کاهش می‌یابد. همچنین لیزردرمانی موجب بالا رفتن سطح سروتونین و اندورفین بدن و در نتیجه تسکین قابل توجه درد می‌شود. درمان با شدت پایین لیزر برای افزایش جریان خون در ناحیه زانو و کمک به رشد مجدد غضروف پشت کاسه زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گونه‌ای آسیب عصبی یا سلولی در تمام عارضه‌های فرسایشی وجود داشته است. بیماران با روی آوردن به این روش درمانی غیرتهاجمی، تسکین درد و افزایش دامنه‌ی حرکات را بدون انجام عمل جراحی جدی و دارو درمانی‌هایی تجربه می‌کنند که ممکن است عوارض جانبی ناخواسته و نامطلوبی به دنبال داشته باشند. درمان کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک با شدت پایین لیزر علاوه بر کندرومالاسی کشکک برای اختلال‌های فرسایشی‌ای چون پوکی استخوان، تومورهای کلسیمی، آسیب اعصاب (رادیکولوپاتی) دیسک و مهره‌های ستون فقرات و تنگی مجرای نخاع نیز استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپ احتمالاً برای تسکین کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک پیشنهاد خواهد کرد تا:
ورزش‌های توانبخشی انجام دهید. انجام دادن ورزش‌های معینی موجب تقویت عضلات، مانند تقویت عضلات چهار سر ران، عقب ران و عضله‌های اطراف مفصل ران (به ویژه عضله دور کننده) می‌شود که از زانو حمایت می‌کنند و هم‌راستا بودن اعضاء را تحت کنترل دارند.
از بندهای (زانوبندهای) حمایتی استفاده کنید. زانوبندها یا حمایت کننده‌های قوس کف پا در محافظت از مفصل و تصحیح هم راستا بودن کاسه زانو در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک مؤثر هستند.
باندپیچی.احتمال دارد فیزیوتراپ به شما آموزش دهد تا چگونه زانو را جهت کاهش درد کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک و افزایش توانایی انجام نرمش‌ها باندپیچی کنید.
کمپرس یخ.گذاشتن کمپرس یخ بر روی زانو پس از انجام نرمش‌ها بسیار مفید خواهد بود.
ورزش‌های سازگار با زانو.شاید بخواهید در طول دوره بهبود، فعالیت‌های‌تان را محدود به ورزش‌هایی مانند دوچرخه سواری و شنا کنید که چندان به زانو فشار نمی‌آورند.
عمل جراحی و دیگر روش‌ها
اگر درمان های بدون جراحی برای درمان کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک نتیجه‌بخش نبودند، پزشک موارد زیر را توصیه خواهد نمود:
- آرتروسکوپی (مشاهده داخل مفصل). پزشک در طول انجام این فرایند، آرتروسکوپ (ابزاری به باریکی مداد و مجهز به نور و لنز دوربین) را از طریق ایجاد یک برش کوچک داخل زانو قرار می‌دهد. تجهیزات جراحی از راه آرتروسکوپ برای برداشتن قطعه‌های غضروف آسیب دیده وارد زانو می‌شوند.
- تنظیم مجدد. جراح در موارد حادتر کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک مجبور است تا زانو را به منظور تنظیم زاویه کاسه زانو یا کاهش فشار وارده روی غضروف عمل کند.
پیشگیری
گاهی اوقات درد زانو در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک ناگهان حمله‌ور می‌شود، اما با رعایت چند نکته می‌توان از بروز این درد پیشگیری نمود.
- حفظ نیرو. عضله‌های دور کننده مفصل ران و چهارسر به شرط قوی بودن، به متعادل نگه داشتن زانو حین انجام فعالیت‌ها کمک می‌کنند.
- بخش‌های مختلف زانو را در یک راستا حفظ کنید و از روش‌های مفید استفاده کنید. از پزشک یا فیزیوتراپ بخواهید تا شما را با ورزش‌های استقامتی و انعطاف‌پذیری‌ای آشنا کند که تکنیک پرش، دویدن و چرخش‌تان را بهینه می‌سازند و ضمناً در باقی مسیر حرکت مناسب کشکک در شیارش مفید هستند. انجام نرمش‌های خاص عضله‌های مفصل ران بیرونی در جلوگیری از فرو رفتن زانو به هنگام سر پا نشستن، خیز برداشتن از زمین و پریدن یا پایین آمدن از پله‌ها در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک اهمیت بسیار دارد.
- کاهش وزن. اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن فشار روی زانو را در کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک کمتر خواهد کرد.
- گرم کردن. پیش از شروع دویدن یا هر ورزش دیگری، حدود پنج دقیقه با انجام حرکات سبک، بدن خود را گرم کنید.
- کشش. انعطاف‌پذیری بدن را با انجام نرمش‌های کششی ملایم افزایش دهید.
- شدت تمرین‌ها را به تدریج افزایش دهید. از تغییر دادن ناگهانی شدت تمرین‌ها خودداری کنید.
- برای درمان کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک کفش مناسب بپوشید. اطمینان حاصل کنید که کفش کاملاً قالب پای‌تان است و ضربه‌گیر مناسبی محسوب می‌شود. اگر کف پای‌تان صاف است، از کفی‌های مخصوص داخل کفش استفاده کنید.
