گودی کمر یا لوردوز به معنی افزایش تقعر ستون مهرههای کمری است. در این وضعیت، قوس ستون فقرات کمری به جلو بیشتر شده، شکم به جلو آمده و باسن به عقب میرود.
ستون مهره از روی هم قرار گرفتن ۷ مهره گردنی و در پایین آنها ۱۲ مهره سینه و در پایین آنها ۵ مهره کمری و سپس مهره خاجی و دنبالچه ای تشکیل شده است. اگر ستون مهره را از جلو نگاه کنیم، مهرهها در یک خط صاف و عمود قرار گرفتهاند، ولی اگر از کنار به ستون فقرات نگاه کنیم، متوجه میشویم که مهرههای گردنی و سینهای و کمری قوسهایی را درست میکنند.
مهرههای سینهای طوری قوس دارند که تحدب یا گوژی آنها به سمت عقب است و مهرههای گردنی و کمری طوری قرار میگیرند که تحدب آنها به سمت جلو است. این قوس به جلوی مهرههای گردنی و کمری را لوردوز (Lordosis) میگویند. این وضعیت تا حدی طبیعی است، اما در بعضی از افراد این گودی زیاد میشود و میتواند منجر به مشکلاتی مانند کمردرد و احساس خستگی در کمر شود. با افزایش لوردوز، شکم به جلو آمده و باسن به عقب میرود و قامت آراسته فرد از بین میرود و فرد حالت بیحال و خمودگی به خود میگیرد. میزان انحنای کمر بیشتر از حد طبیعی را هیپرلوردوز یا گودی بیش از حد کمر مینامند.
اکثر کمردردها در جوانان منشأ عضلانی دارند و درپی بی تحرکی، عادات غلط وضعیتی و حرکتی، کوتاهی عضلات (کوتاهی تاندون)، افزایش قوس کمری(هیپرلوردوز) و قوز پشتی( کیفوز) ایجاد می شوند، که به راحتی می توان در کلینیک طب فیزیکی و فیزیوتراپی امید با درمان های دستی و مانیپولاسیون انجام میگیرد و تمرین درمانی و در مواردی استفاده از بریس می توان به درمان گودی کمر پرداخت.
متخصصان دریافته اند گودی کمر ارثی و اكتسابی است یعنی عمده ترین دلیل گودی بیش از اندازه كمر، ژنتیكی است و برخی افراد نیز به صورت مادرزادی دچار شلی بیش از حد بافت های نگهدارنده مفاصل هستند كه از تظاهرات آن افزایش گودی كمر است.
مشكل گودی كمر در كودكان بروز پیدا نمی كند و پس از بلوغ خود را نشان می دهد، در كسانی كه یا به دلیل لاغری بیش از حد و گرفتن رژیم های سخت دچار ضعف عضلات كمر هستند، این مشكل با درد شدید بروز پیدا می كند. اضافه وزن و بزرگی شكم نیز به همین نسبت می تواند به شلی و ضعف عضلات شكم منجر شود و به این شكل افزایش قوس كمر، علائم آزار دهنده خود را بروز می دهد.قوس كمر بیشتر نمی شود، اما ضعف عضلات باعث می شود كه علائم گودی کمر بیشتر بروز كند كه این موضوع باعث كم توانی شخص می شود.
فهرست مطالب
علائم و نشانه ها
گودی کمر باعث درد می شود که گاهی مواقع در توانایی حرکت اثر نامطلوب میگذارد. اغلب گودی غیر طبیعی در قسمت کمر دیده می شود وباعث می شود باسن برجسته تر بنظر برسد. اگر روی یک سطح سفت دراز بکشید فاصله گودی تا ان سطح خودش را نشان می دهد.
اگر انحنای ایجاد شده انعطاف پذیر باشد و هنگامی که به سمت جلو خم می شوید از بین برود نیاز به درمان پیچیده ای ندارد و با ورزشهای کمر بهبود می یابد. اگر درهنگام خم شدن به جلو ، گودی کمر از بین نرود دراین صورت ممکن است نیاز به درمان داشته باشید.
علل و دلایل
در حقیقت ستون فقرات توسط تعداد زیادی عضله محافظت می شود که سلامت و تعادل آنها در سلامت و نرمال بودن حالت ستون فقرات نقش بسیار مهمی ایفا می کند. عدم تعادل در این عضلات موجب پدید آمدن ناهنجاری هائی در شکل کلی ستون فقرات خواهد شد. در این میان نقش عضلات شکمی ، بازکننده های مفصل پا به لگن ( همسترینگ ها و نیز عضله ی بزرگ پشت باسن ) در ایجاد هیپرلوردوزیس ،پر رنگ تر از سایر عضلات این ناحیه است. در ادامه برخی از مهم تربن علت گودی کمر آورده شده است:
- زایمان های مکرر
- در رفتگی دو طرف لگن : به هر علتی که فرد نتواند مفصل ران خود را کاملا صاف کند ( مثلا دررفتگی دو طرفه مفاصل ران) در هنگام ایستادن لگن مجبور میشود به سمت جلو بچرخد و با چرخش لگن به جلو لوردوز کمر بیشتر میشود
- استفاده از کفش پاشنه بلند
- جابجایی ستون مهرهها به سمت جلو ( مادرزادی یا هر عامل دیگر)
- ضعف عضلات شکمی و عضلات خلفی ران و بازکنندههای مفصل ران
- کوتاهی عضله سوئز خاصرهای و راست رانی
- کوتاهی عضلات ناحیه کمری (بازکنندههای کمر)
- آكندروپلازی: این بیماری ارثی بوده و با اختلال در رشد و تكامل استخوان ها و نسوج غضروفی همراه است. در این بیماری دست و پاها کوتاه هستند
- التهاب دیسک كمر یا قوز بیش از حد ناحیه ی پشت: در این حالت ستون فقرات كمر بطور جبرانی دچار انحنای بیش از حد می گردد.
- چاقی: خصوصا بزرگی بیش از حد شكم و ضعف عضلات این ناحیه باعث كشیدگی بیش از حد ستون فقرات بسمت جلو و افزایش گودی كمر خواهد شد.
- پوكی استخوان: با تسهیل تغییر ارتفاع و شكل نرمال مهره ها باعث تغییر انحناهای طبیعی ستون فقرات می شود.
- قوز بیش از حد ناحیه ی پشت (کیفوز)؛ در این حالت ستون فقرات کمر به طور جبرانی دچار انحنای بیش از حد می گردد.
- در رفتگی تدریجی مهر ه ها: این حالت اغلب در ناحیه ی كمر دیده می شود و با لغزش یا جابجائی مهره ها همراه است. این بیماران معمولا از كمر درد، احساس جدا شدگی کمر و گودی بیش از حد كمر و برجستگی باسن شكایت دارند.
- لغزندگی مهرههای کمری به روی هم و کوتاهی تاندون آشیل پا: هم از علل دیگر گودی کمر بیش از اندازه هستند. وقتی تاندون آشیل پای یک فرد کمی کوتاه باشد، موقع راه رفتن بیشتر روی پنجه پا راه میرود. به این افراد، پنجهرو میگوییم. در این حالت، اندام تحتانی به سمت جلو تمایل پیدا میکند و برای جبران آن در ناحیه کمر، گودی کمر افزایش پیدا میکند.
- بیماری های عصبی یا عضلانی مانند دیستروفی های عضلانی یا پولیومیلیت ( فلج اطفال)
روش های تشخیص
روشهای گوناگونی را در معاینات بدنی یا توسط عکسبرداری میتوان بهکار گرفت. اما رایج تریم روش این است که پزشک از بیمار میخواهد تا صاف بایستد، در حالی که دو دست او آویزان باشد. در این حالت، اگر یک شاقول را از کنار سوراخ خارجی گوش او رها کند، در حالت طبیعی باید از کنار برجستگی استخوان ران بگذرد. اما در حالتی که فرد هیپرلوردوز دارد، نخ شاقول جلوی این برجستگی قرار میگیرد. معمولا گودی کمر 45 تا 50 درجه را طبیعی در نظر میگیریم.
فرد دچار گودی کمر باید در وضعیت ایستاده و پشت به دیوار باشد و پاشنه پا، ناحیه باسن، ناحیه پشت سر و شانهها با دیوار تماس داشته باشد و در این حالت كف دست خود را پشت ناحیه كمر قرار دهد كه در وضعیت ایدهآل فقط انگشتان از پشت كمر عبور میكنند و كف دست عبور نمیكند و در صورتی كه گودی کمر زیاد باشد، تا مچ دست به راحتی از پشت كمر عبور میكند.
برای تشخیص پزشكی گودی کمر ، عكس رادیولوژی از فرد گرفته میشود و با اندازهگیری خاص آن زاویه قوس افزایش یا كاهش گودی کمر مشخص میشود.
عوارض
گودی بیش از حد کمر میتواند قوز پشت و به دنبال آن افزایش فرورفتگی ستون فقرات گردنی و آسیب همه این ها را در پی داشته باشد.
از طرف دیگر، به دلیل عدم توازن در تقسیم وزن، استخوان لگن تحت فشار قرار میگیرد.
به هم خوردن تعادل و کشیدگی عضلات محافظتکننده ستون فقرات نیز کمردردهای کششی در پی خواهد داشت.
درمان
اگر احساس میکنید مشکل گودی کمر دارید ابتدا به یک متخصص توانبخشی مراجعه کنید تا اگر مشکلی وجود دارد توصیههای لازم انجام شود و علت ایجاد این مشکل تشخیص داده شود
برطرف کردن علت اصلی بوجود آورنده لوردوز یا گودی کمر میتواند آن را برطرف کند. با این حال علت گودی کمر هر چه باشد تقویت عضلات کمر و شکم و عضلات باسن میتواند شدت لوردوز را کاهش دهد. در نظر داشته باشید که شایعترین علت افزایش گودی کمر منشأ عضلانی دارند درپی بی تحرکی، عادات غلط وضعیتی و حرکتی، ضعیف شدن عضلات شکم و ستون مهره، کاهش قدرت انعطاف پذیری عضلات، کوتاهی عضلات (کوتاهی تاندون)، افزایش قوس کمری(هیپرلوردوز) و قوز پشتی( کیفوز) و تاندون های اطراف لگن است. این ضعف عضلانی و کاهش انعطاف پذیری در افرادی که شغل نشسته داشته و فعالیت بدنی منظمی ندارند بیشتر ایجاد میشود.
با افزایش سن مشکلات ذکر شده شدیدتر میگردند پس مهمترین اقدام در درمان لوردوز و گودی کمر افزایش قدرت عضلات شکم و کمر و افزایش انعطاف پذیری بافت نرم اطراف لگن است. این کار را به راحتی می توان با درمان های دستی و مانیپولاسیون و ورزش درمانی و در مواردی استفاده از بریس انجام داد.
معمولا درمان غیر جراحی بهترین درمان گودی کمر است.در صورت لزوم مسکن برای رفع درد والتهاب تجویز میشود.مهمترین بخش درمان گودی کمر، درمان طب فیزیکی وتوانبخشی است. در این حالت قدرت ستون فقرات وعضلات ان افزایش پیدا کرده و ستون فقرات با درمان طب فیزیکی وتوانبخشی، انعطاف پذیر می گردد. این روشها شامل ورزشهای گودی کمر؛ شرکت در برنامه توانبخشی پیشرفته ستون فقرات و… است.
رفع و درمان گودی کمر به سه دسته کلی تقسیم می شود. ابتدا بیمار ارزیابی بیومکانیکال شده و با توجه با به شدت گودی از 1 یا 3 روش زیر استفاده میشود
1-ورزش درمانی
2-ساخت بریس با استفاده از اسکنر سه بعدی و دستگاه CAD CAM
3- دستگاه( کیتراک) جهت کاهش عضلات
متخصص طب فیزیکی در صورت نیاز بریس یا کمربند طبی تجویز می کند. بریس بخصوص در گودی کمر کودکان ونوجوانان باعث کنترل گودی می شودو جلو پیشرفت آنرا می گیرد.در صورت اضافه وزن و چاقی ، پزشک توصیه به کاهش وزن می نماید.اگر گودی کمر خیلی شدید باشد و علائم شدیدی ایجاد کند بندرت ممکن است روشهای جراحی مانند کار گذاشتن دیسک مصنوعی یا کیفوپلاستی و سایر اعمال جراحی لازم گردد.
درمان گودی کمر به میزان گودی کمر ونشانه ها و علائم بیماری هم بستگی دارد.
در هنگام مراجعه به پزشک ممکن است یک یا چند مورد از درمانهای زیر برای بیمار تجویز شود:
1- داروهایی که باعث کاهش دردوالتهاب میشود
2- تمرینات فیزیوتراپی که باعث استقامت ماهیچه ها میشود
3- انجام حرکات اصلاحی برای درمان گودی کمر
4- انجام یوگا که باعث هوشیاری، استقامت ، انعطاف بدن وافزایش دامنه حرکتی مفصل میشود
5- کاهش وزن
6- استفاده ازآتل مخصوصا دربچه ها ونوجوانان
7- انجام جراحی درموارد شدید
گودی کمربوسیله کشش اکتانسور لگن که درپشت ران وکشش ناحیه لکسر(خم کننده) درجلوی ران درمان میشود. فقط ماهیچه هایی که درناحیه جلو وپشت ران قراردارند میتوانندباعث چرخش پلویس به جلو وعقب درحالیکه دریک موقعیت ایستاده ایم بشوند وفشاربرروی ساق پا وکف پاراکاهش دهد. ماهیچه های شکمی نمیتوانند باعث کاهش فشار برروی کف پا بشوندمگراینکه هنگام ایستادن دست خود را به جایی تکیه دهید واین فشار به جای لگن برروی نیم تنه بدن است.انجام حرکات کششی کمربااستفاد از صندلی رومی واستفاده ازتوپ های بادی وهمه این حرکات میتواندبرای درمان گودی کمرموثرباشد.خوابیدن به صورت طاقباز وبالابردن ساق پا وحرکات مشابه دیگر باعث کشش زنجیره جلویی بدن بدون کشش درناحیه فلکسری یاخم کننده لگن می شود. حرکات شکمی از تحریک زیاد مفصل لگن واطراف آن جلوگیری میکند.
کشش درناحیهااکتانسر لگن ناحیه ای که درپشت ران قرارداردوکشش درناحیه فلکسریاخم کننده لگن که درناحیه جلوران قراردارد برای درمان گودی کمر درکوتاه مدت بسیارمناسب است.
فیزیوتراپی میتواند برای درمان بیش از 70 درصد افرادی که دچار اسکولیوز (انحنای ستون فقرات به جلو)، کیفوز (انحنای ستون فقرات به عقب)، لوردوزیس یا گودی کمر و حالت غیرطبیعی در مفاصل هستند، مفید باشد. انحنای کمر یا گودی کمر معمولاً بدون نیاز به عمل جراحی و با انجام تمرینات درمانی قابل درمان است و روشهای مختلف دیگری نیز برای اصلاح این ناحیه وجود دارد. اگر تمرینات به صورت صحیح انجام شود، میتواند منجر به کاهش علائم بیماری شود و این کاهش معمولاً پس از 3 تا 6 ماه مشاهده میشود. این نوع درمانها معمولاً توسط متخصصین مفاصل انجام میشود و برخی از متخصصین فیزیوتراپی نیز میتوانند این درمانها را به خوبی انجام دهند.
بحث مربوط به میزان شدت این گودی است و این درمانها میتوانند به بیماران کمک کنند اما نمیتوانند گودی کمر را به صورت کامل بهبود بخشند. به عبارت دیگر، این درمانها میتوانند منجر به کاهش علائم بیماری شوند، اما نمیتوانند بهبود کامل این وضعیت را فراهم کنند. برای تلقی یک درمان به عنوان موفقیتآمیز، لازم است که بر اساس اطلاعات مدرن و با استفاده از روشهای مدرن، این عارضه درمان شود. حالتهای غیرطبیعی کمر به صورت خودبخود بهبود نخواهند یافت و نیاز به درمانهای مناسب دارند.
حرکات اصلاحی و ورزش
از مهمترین روشهای درمان گودی کمر بیش از حد، انجام حرکات اصلاحی و ورزش درمانی است.
1- تقویت عضلات شکم
1- شخص به پشت خوابیده و از وی درخواست میگردد سر و گردن و سینه خود را بالا بیاورد یاحتی ممکن است از وی درخواست میگردد که نفس عمیق به کمک عضلات شکم کشیده و حبس نفس انجام دهد.
2- درهمان وضعیت از شخص میخواهیم دست های خود را خم کرده ، روی سینه خود گذاشته و بالا بیاید.
3- از شخص میخواهیم دست های خود را پشت گردن خود گذاشته و این حرکت را انجام دهد درصورتی که شخص نتواند هیچ کدام از این حرکات اصلاحی را انجام دهد در ابتداء درمانگر به وی کمک میکند.
4- شخص به پشت خوابیده یک پای خود را خم کرده روی زمین میگذارد با این کار پشت وی صاف میشود پای دیگر را در این حالت بالامی آورد.
۵- عمل فوق را با پای دیگر انجام میدهد.
2- تقویت عضلات بازکننده ران
1- شخص به شکم خوابیده و یک پای خود را به صورت مستقیم بالا میآورد و عمل باز کردن ران را انجام میدهد.
2- عمل فوق را با پای دیگر انجام میدهد.
3- میتواند هر دو پا را باهم به وضعیت قبل ببرد.
4- زانوی خود را خم کرده به بالا بیاورد (یعنی دروضعیت دمر و چهاردست وپا مورد قبل را انجام دهد)
3- افزایش عضله سوئز خاصرهای
شخص به پشت خوابیده یک پای خود را درشکم جمع گرده وپای دیگر را تا آنجا که ممکن است چسبیده به میز معاینه نگه میدارد .
این عمل را درمانگر نیز میتواند برای شخص انجام دهد.
4- تقویت عضله راست رانی
در این حرکت ورزشی شخص دمر خوابیده پائی که دارای کوتاهی است را از زانو خم میکنیم دراین حالت درمانگر بادست خود مانع از بالا آمدن باسن وی میشود راه دیگر رفع کوتاهی این عضله این است که شخص به پشت خوابیده زانوهای وی از تخت آویزان است دراین حالت یک پای او را در شکم وی جمع میکنیم و بادست دیگر مانع از صاف شدن زانوی وی میشویم شایداین روش بهتر از روش قبل باشد.
5- تقویت عضلات بازکننده کمر
– شخص به پشت دراز کشیده سعی میکند به کمک تراپیست پاهای خود را ازبالای سر به زمین بزند. این حرکت به گهواره معروف است . در حالی که پشت خوابیده اید پاها را به سمت شکم جمع نموده و در حالی که دستها را دور پا قلاب نموده اید گهواره را اجرا نمائید.
۶- تقویت عضلات باسن و کاهش گودی کمر
فرد در حالی که به حالت راحت دراز کشیده و زانوهایش خم است، سعی میکند ضمن منقبض کردن عضلات شکم، لگن خود را کمی بلند نماید.
۷- کاهش انحنا یا گودی کمر
در این حرکت اصلاحی فرد در حالت شروع دو میدانی قرار گرفته است، سعی میکند با متمایل شدن به سمت جلو بر روی پای عقب خود فشار وارد کند. در مرحله بعد ضمن عوض کردن پاها، همین حرکت را برای پای دیگر انجام میدهد.
۸- تقویت عضله چهارسر ران و تقویت عضلات سرینی
فرد در حالی که کنار دیوار ایستاده است، سعی میکند بنشیند.
این تمرین را با استفاده از یک صندلی میتوانید انجام دهید. فرد در کنار صندلی قرار میگیرد و به جای اینکه بر روی زمین بنشیند، بر روی صندلی مینشیند.
۹- کشش و انعطاف پذیری در عضلات اطراف ستون فقرات
بخوابید و زانوها را تک تک و یکی در میان به داخل سینه بکشید و ۶ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید. این کار را ۶ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
– این حالت را میتوانید با هر دو زانو در حالی که دستها زیر زانو است، تکرار کنید.
به فاصله ۲۰ سانتیمتر از یک دیوار بایستید و به آن تکیه دهید. زانوها را کمی خم کنید و کل ستون فقرات را به دیوار بچسبانید (از جمله کمر) و ۶ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را ۶ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
۱۰- کشش و انعطاف پذیری در عضلات پشت ران
اگر شما دچار کمردرد حاد نیستید، میتوانید بنشینید و پایان را دراز کنید. سعی کنید نوک انگشتان دست را به مچ پا برسانید و در این حالت حدود ۶۰ ثانیه بمانید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
باید به یاد داشت که شدت و میزان حرکات اصلاحی بستگی به وضعیت فرد (از نظر سن، جنس، وضعیت قوای جسمانی و نوع آسیب) دارد. به طور کلی، بهتر است روزانه دو بار و حداقل به مدت سه ماه این حرکات ورزشی و اصلاحی را برای درمان گودی کمر انجام دهید.
یک روش دیگر برای تقویت کمر این است که فرد به پشت بخوابد و عضلات شکم و باسن را فشار دهد و کمر را به زمین فشار دهد و چند لحظه این حالت را حفظ کند. سپس استراحت کرده و این کار را تکرار کند.
چند حرکت ورزشی ساده
پیشگیری
صحیح نشستن
موقع نشستن روی صندلی، کف پا را صاف بر روی زمین قرار دهید، صندلی خود را تنظیم کنید و در صورت نیاز از یک بالشتک برای پر کردن فضای خالی پشت کمرتان استفاده کنید.
صحیح ایستادن در مدت طولانی
وقتی که می خواهید مدت طولانی بایستید (مثل زمان شستن ظرف یا اتو کردن لباس ها)، یک پا را روی زمین و پای دیگر را روی یک پله، چهار پایه و یا هر چیز مشابه قرار دهید.
بهترین حالت برای خوابیدن
بهترین حالت برای خوابیدن، خوابیدن به پشت است، در حالی که بالشتی زیر زانوها قرار گیرد. در صورتی که تمایل دارید بر روی شکم بخوابید، حتما بالشی زیر شکم خود قرار دهید.
پوشیدن کفش های پاشنه بلند، موجب افزایش گودی کمر خواهد شد.
از تقویت عضلات شکم، باسن و کمر توسط ورزش درمانی غافل نباشید.
