صدمات و آسیب‌ها در ورزش اجتناب‌ناپذیر هستند، اما خوشبختانه به ندرت منجر به تهدید جان می‌شوند. تأثیر اصلی این آسیب‌ها بر کارایی و توانایی ورزشکار در انجام تمرینات و شرکت در مسابقات است. هدف اصلی توانبخشی ورزشی، بازگرداندن ورزشکار به وضعیتی است که بتواند دوباره ورزش کند و امیدوار به کسب مدال در مسابقات باشد. روند کار در طب ورزشی به صورت تهاجمی بوده و هدف نهایی آن بهبود هرچه سریع‌تر ورزشکار و توانایی انجام فعالیت‌های ورزشی به شرط سلامتی کامل فرد می‌باشد.
اهداف توانبخشی ورزشی
- انجام اقدامات و کمک‌های اولیه پس از بروز حادثه به‌منظور کاهش یا جلوگیری از پیشرفت صدمات، به‌ویژه ادم (تورم) که از موثرترین و مهمترین اقدامات اولیه می‌باشد.
- جلوگیری از ایجاد زیاد یا تقلیل حس آن.
- بازگرداندن دامنه حرکات مفصلی (Range of Motion).
- بازگرداندن یا تقویت قدرت، تحمل و توانایی عضلانی.
- برقراری مجدد سیستم ارتباطی عصبی-عضلانی تا حد امکان.
- پیشرفت در حفظ تعادل (Coordination).
- حفظ تناسب ارتباط سیستم‌های قلبی-ریوی.
- ایجاد هماهنگی و تناسب بین عملکرد‌های متوالی و یا همزمان ورزشکار (Plyometric).
کنترل تورم بلافاصله پس از وقوع آسیب ممکن است به تنهایی مهمترین جنبه در توانبخشی آسیب‌های ورزشی باشد. اگر تورم در مراحل ابتدایی و حاد آسیب کنترل شود، زمانی که برای انجام فیزیوتراپی و بازیابی فرد نیاز است به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. هدف از فیزیوتراپی و توانبخشی ورزشی، بازگرداندن ورزشکار پس از اقدامات پزشکی به سطحی از آمادگی است که قبل از آسیب و صدمه ورزشی داشته است.
این مسئله با دو رویکرد انجام می‌شود:
1) پیشگیری از کاهش آمادگی بدنی عمومی ورزشکار
2) بازتوانی محل آسیب دیده تا از آتروفی و ضعف عضلانی، خشکی مفاصل، محدودیت حرکتی و آسیب‌های ثانویه در مفصل و عضلات، جلوگیری شود و عضو آسیب دیده به حالت اولیه برگردد.
انجام بازتوانی و رسیدن به اهداف فوق نیازمند به تشخیص دقیق توسط پزشک و برنامه‌ریزی و همکاری کامل پزشک و فیزیوتراپ می‌باشد.
در ارائه برنامه‌های فیزیوتراپی و توانبخشی ورزشی به نکات زیر باید توجه شود:
1) برنامه انحصاری و فردی باشد.
2) از وسایل تخصصی و گران‌قیمت بدون ضرورت استفاده نشود.
3) افزایش و بهبودی سیر درمان در هر جلسه ثبت شود.
4) بعد از افزایش قدرت به انعطاف‌پذیری، سرعت، توان و استقامت نیز تاکید شود.
5) الگوهای مهارتی خاص از تمرینات ساده به سمت تمرینات پیچیده باشد.
6) بعد از تقویت منفرد عضلات، تمامی عضلات عضو آسیب دیده تقویت شود.
7) علاوه بر عضو آسیب دیده بر حفظ قدرت و توان عضو قرینه توجه شود.
8) در توانبخشی ورزشی به نوع رشته ورزشی و کاربردهای خاص ورزشکار از عضو آسیب دیده دقت بیشتری شود.
