در درمان یک اندام شکسته دو هدف مشخص دنبال میشود که وجود آنها لازمه یک درمان موفق است.
هدف درمان
استخوان به گونه ای جوش بخورد که:
• شکل ظاهری اندام به اندازه های قبل از شکستگی برگردد.
• کارکرد عضو آسیب دیده در کوتاه ترین زمان به اندازه های قبل از شکستگی برگردد.
برگشت شکل ظاهری اندام از چند جنبه قابل بررسی است:
• طول اندام نباید کوتاه شود و بعد از جوش خوردن استخوان باید طول استخوان به اندازه قبل از عارضه برگردد.
• اندام در محلی که شکسته شده در حالت زاویه دار جوش نخورد. به این معنی که بطور مثال اگر بر اثر شکستگی استخوان به دو قطعه تبدیل شده است این دو قطعه بعد از جوش خودن نسبت به هم کج نباشند و به زبان دیگر امتداد طولی آنها بر یکدیگر منطبق باشد.
• استخوان در محل شکستگی در حالت چرخیده جوش نخورد بطور مثال اگر استخوان ساق در وسط شکسته شود و قطعه ای که به مچ پا نزدیک تر است در حالت چرخیده به خارج جوش بخورد مچ پا و بدنبال آن کف پا هم به خارج میچرخند و مثل پایسالم به طرف جلو قرار نمیگیرند.
برگشت کارکرد عضو آسیب دیده هم چند جنبه مهم دارد. اندام از قسمتهای مختلف و عناصر متفاوتی تشکیل شده که اگر بدرستی کار نکنند فعالیت آن اندام به وضع طبیعی برنگشته است.
برگشت کارکرد عضو از چند جنبه قابل بررسی است:
از مشخصات مهم عملکرد هر اندام میزان و کیفیت حرکت مفاصل آن اندام است.
اگر زانوهای شما به خوبی خم و راست نشود، ممکن است نتوانید به راحتی بنشینید یا از پله بالا بروید، حتی ناخنهای پایتان را کوتاه کنید. به همین ترتیب، اگر آرنج شما خم نشود، ممکن است نتوانید قاشق را به دهانتان ببرید یا سرتان را شانه کنید.
بسیاری از بیماران پس از درمان، حرکات مفاصل در اندامهای آسیب دیده محدود میشود. به عنوان مثال، پزشکان برای درمان مچ دست پس از جاانداختن استخوان، به گچگیری میپردازند. در طی این مدت، اندام در گچ بیحرکت مانده و مفاصل آن اندام به تدریج قابلیت تحرک و انعطاف خود را از دست میدهند و به طور متداول “خشک” میشوند. همچنین، در صورت استفاده از عمل جراحی و کارگذاری پلاک برای درمان شکستگی تنه استخوان ران، عضلات آسیب دیده به یکدیگر و به استخوان زیرشان میچسبند و این چسبندگی مانع از حرکت روان عضلات روی یکدیگر و روی استخوان میشود که نتیجه آن محدود شدن حرکات مفاصلی است که حرکاتشان وابسته به آن عضلات است.
این فرآیند درمانی برای بسیاری از آسیبها به طور طبیعی اتفاق میافتد، اما پزشکان با انجام اقداماتی از آن پیشگیری میکنند یا اگر قابل پیشگیری نباشد، حرکت مفصل را به حالت اولیه آن برمیگردانند. بنابراین، یکی از معیارهای یک درمان موفق این است که حرکت مفصل را به حالت اولیه آن برگرداند.
که دامنه حرکات مفاصل در اندام آسیب دیده به حالات قبل از عارضه بازگردد.
عضلات از قسمتهای مهم هر اندام هستند
اندام بدون حرکت بشدت ناکارا است و عامل حرکت در هر اندام عضلات آن هستند. عضلات اندام آسیب دیده بشدت در معرض خطر ضعیف شدن در طول درمان شکستگی استخوان قرار دارند. ضعیف شدن این عضلات میتواند با مکانیسم های متفاوتی ایجاد شود.
مثالی را در نظر بگیرید که بیمار به دنبال شکستگی ناحیه آرنج تحت درمان با گچ گیری قرار گرفته است. در طی مدتی که اندام وی تا زمان بهبودی در گچ بیحرکت باقی میماند، عضلات بازوی وی فعالیتی ندارند و این منجر به ضعف آنها میشود. این ضعف البته تا زمانی که اندام بیمار در گچ قرار دارد، خود را نشان نمیدهد، اما بعد از اینکه اندام از گچ خارج میشود، بیمار متوجه کاهش قدرت بازوی خود نسبت به قبل از بروز عارضه میشود.
حال یک بیمار دیگر را در نظر بگیرید که بدنبال شکستگی استخوان ساق تحت عمل جراحی با استفاده از میله داخل استخوانی قرار گرفته است. بیمار به علت احساس درد بعد از جراحی، توصیههای پزشک معالج را نادیده گرفته و مچ پایش را حرکت نمیدهد. طبیعتاً، پس از مدتی، عضلاتی از ساق که مچ پا را حرکت میدهند به علت کار نکردن دچار ضعف میشوند. این ضعف به ویژه زمانی خود را نشان میدهد که بیمار بعد از جوش خوردن محل شکستگی استخوان، میخواهد روی پای آسیب دیده ایستاده و حرکت کند، اما به علت ضعیف شدن عضلات، این کار برایش مشکل شده است. بنابراین، معیار دیگر یک درمان موفق این است که قدرت عضلات اندام آسیب دیده در حد قبل از آسیب حفظ شود.
پیش نیاز مهم برای کارکرد طبیعی اندام شکسته، جوش خوردن است.
اندامی که استخوان شکسته آن هنوز به طور کامل جوش نزده باشد، احتمالاً نمیتواند کارایی قبلی خود را به دست آورد.
همانطور که میدانیم، اندام فقط از استخوان و عضلات تشکیل شده نیست. عناصر حیاتی دیگری مانند اعصاب و عروق نیز در اندام وجود دارند که برای حفظ کارایی اندام اهمیت دارند. اگر این عناصر به دلیل ضربه یا شکستگی استخوان دچار آسیب شوند، درمان صحیح آنها ضروری است تا اندام بتواند فعالیتهای طبیعی خود را از سر بگیرد.
زمان لازم برای جوش خوردن شکستگی استخوان نیز اهمیت دارد. هدف اصلی درمان یک اندام صدمه دیده، بازگشت کارکرد عضو به حالت طبیعی در کوتاهترین زمان ممکن است. طولانی شدن درمان میتواند مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد کند، از جمله بار مالی زیاد و فشارهای روحی. به همین دلیل، روشهای درمانی در چند دهه اخیر تغییر کرده و روشهایی که بیمار را به فعالیتهای روزمره زودتر بازمیگرداند، مورد توجه قرار گرفتهاند.