اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست؟

اسکولیوز اختلالی است که براثر خمیدگی غیر طبیعی ستون مهره ها یا استخوان مفصل کمر ایجاد میشود. این بیماری که به نام های کژپشتی، انحراف جانبی ستون مهرها، کجی ستون فقرات، کج بودن ستون مهره و کج پشتی نیز شناخته می شود معمولاً به علت ها و دلایل مختلف ستون فقرات انحنایش تغییر می کند. برای تصحیح جهت گیری حرکت مهره ها می توان از بریس ها و فیزیوتراپی استفاده کرد.

زمانی که ستون مهره ها را از کنار مشاهده میکنید ستون مهره ها دارای انحنای طبیعی است و هنگامیکه این ناحیه ازجلو مشاهده میشود صاف به نظرمیرسد. Kyphosis کیفوز انحنایی است که هنگام مشاهده ستون فقرات ازکناراین ناحیه دچار انحراف به سمت جلو است.درناحیه میانی ستون مهره ها thoracic(ناحیه سینه) کیفوز به صورت طبیعی وجوددارد. لوردوسیز انحنایی است که هنگام مشاهده ستون فقرات ازکنار،ستون فقرات دارای انحنایی به سمت عقب است .در ناحیه بالای ستون مهره های ناحیه گردن و در ناحیه پایین ستون مهره ها ی مفصل کمر لوردوسیز به صورت طبیعی وجود دارد. افرادی که دچار اسکولیوز به صورت پیشرفته هستند زمانیکه ازکنار به ستون مهره های این افرادنگاه میکنید دارای انحنای بیش ازحد دراین ناحیه هستند وستون مهره ها درروی یکدیگر پیچ خورده است وکج میشود وحالت سی انگلیسی c  ویا اس انگلیسی s ایجاد میشود. پکتوس اکس کاواتوم (فرورفتگی سینه یا سینه قیفی شکل) عارضه‌ای است که استخوان جناغ قفسه سینه در اثر ابتلا به آن در قفسه سینه فرو می‌رود. فرورفتگی قفسه سینه در موارد شدید حالتی را ایجاد می‌کند که انگار مرکز قفسه سینه مانند قیف فرو رفته است.

علت ها و دلایل

اسکولیوز معمولا در2 درصد مردان و5 درصد زنان رخ میدهد دراکثر موارد دلیل بروزاسکولیوز ناشناخته است این نوع اسکولیوز به سن افراد بستگی دارد و زمانیکه اسکولیوز( کجی ستون فقرات ) پیشرفت میکند رخ میدهد.اگر فردی  کمتر از3 سال باشد ودچاراین اسکولیوز باشد به آن اسکولیوزناشناخته بچه گانه گفته میشود.اسکولیوزی که افراد بین سن 3 تا10 سال به آن دچارمیشوند اسکولیوز ناشناخته نوجوانی گفته میشود و افرادی که بالاتراز 10 سال هستند وبه اسکولیوز دچارمیشوند اسکولیوز ناشناخته بزرگسالی گفته میشود. در بیشتر ا ز80 درصد افرادی که دچاراسکولیوز هستند اسکولیوز ناشناخته است واکثرافرادی  که دچارآن هستند دختران بزرگسال هستند.

علائم و نشانه ها

یکی ازرایجترین علائم اسکولیوز انحنای غیرطبیعی ستون مهره ها است این تغییر درحالت ستون مهره ها خفیف است ودرابتدا بوسیله دوستان واقوام مشاهده میشود.

تغییرات درانحنای ستون مهره ها معمولا به آرامی اتفاق می افتد وهنگامیکه این اختلال شدید شود به راحتی میتواند باعث ازبین رفتن ستون فقرات شود.اختلال اسکولیوز میتواند درافرادی که درمدرسه به صورت منظم از سیستم های کامپیوتری برای امتحانات خود استفاده میکنند ایجاد شود افرادی که دچاراسکولیوز هستند لباسهایشان مانند قبل ازبروز این عارضه بابدن جفت نمیشود ویا یک طرف شلوارشان ازطرف دیگر بلندتربه نظرمیرسد.زمانیکه اسکولیوز رخ میدهد مرکز یک طرف لگن وشانه  ازطرف دیگرشانه ولگن بلندتر به نظر میرسد شما ممکن است .دریک طرف دنده ها درناحیه کمر به دلیل کج شدن مهره ها و دنده ها انحنای آشکارتری دیده میشود اگر عارضه اسکولیوز شدید شود می تواند اختلالاتی را برای عملکرد قلب و ریه ایجاد کند ومیتواند باعث تنگی نفس ودرد ناحیه سینه شود.

تشخیص

اگر شما فکرمیکنید که دچار انحراف ستون فقرات هستید حتما به پزشک مراجعه کنید دراین معاینات پزشک سوالاتی شخصی مانند سابقه اختلال اسکولیوز درخانواده ویابروزهرگونه درد ،ضعف ویا مشکلات دیگررا از بیمارمی پرسد.

معاینات فیزیکی شامل مشاهده انحنای ستون فقرات ازکنار،جلو،عقب است. پزشک ازبیمار درخواست میکند که با درآوردن لباس هایش حالت غیرطبیعی ستون مهره ها را بهترتشخیص دهد وسپس ازبیمار میخواهد تاخم شود وانگشتان پای خودرا لمس کند بوسیله این حرکت انحنای ستون مهره ها بیشترمشخص میشود همچنین پزشک تقارن بدن را ارزیابی میکند که شانه ها ولگن ارتفاع یکسانی داشته باشند ویک طرف آن ازطرف دیگر بلندترنباشد. هرگونه تغییرپوستی بیمار هم ارزیابی میشود چون ممکن است اسکولیوز یک نقص مادرزادی باشد وازدوران تولد کودک ایجاد شده باشد پزشک همچنین میزان تحرک ،استقامت وانعطاف بدن بیماررا ارزیابی میکند.

درمان های فیزیوتراپی برای درمان اسکولیوز

مرحله اول کاهش درد

درحالیکه همه افرادی که دچار اسکولیوزهستند دچار دردوناراحتی نیستند اما درصدی ازآنها ممکن است درد داشته باشند دراین افراد میتوان با انجام حرکات اصلاحی اسکولیوز وحرکاتی که ازبروز درد جلوگیری کند باعث کاهش درد دربیمارشد.

کاهش درد بوسیله انجام روش های متنوع زیرانجام میشود

1. درمان های الکتریکی مانند (فراوا درمانی واستفاده ازدستگاه TENS  (تحریک الکتریکی عصب ازراه پوست))
2. طب سوزنی
3. شل کردن عضلات گرفته شده
4.  استفاده ازبریس ها یا محافظ برای ثابت نگهداشتن ستون مهره ها

دراین مرحله همچنین پزشک فیزیوتراپی انجام تمرینات ملایم وسبک را برای حفظ حرکت ستون مهره ها همراه با بهبود حالت آن وکاهش درد به بیمار توصیه میکند.

مرحله دوم اصلاح تعادل بدن

(حرکات کششی واستقامتی)

هنگامیکه درد والتهابات بیمار کاهش یافت پزشک فیزیوتراپی تمرینات استقامتی وانعطافی را برای ماهیچه های طرفی ازبدن که دچار اسکولیوزشده است توصیه میکند.این تمرینات هم چنین برای نواحی مجاور ستون مهر ه ها مانند ناحیه لگن وشانه که میتواند برتنظیم ستون مهر ه ها تاثیربگذارد موثراست.

هدف اصلی این تمرینات بازگشت حرکت طبیعی به ستون مهر ها، کاهش فشار،افزایش طول ماهیچه ها ،استحکام ماهیچه ها است.

هم چنین زمانیکه استقامت وانعطاف لازم به ماهیچه ها بازگشت متیوان ضربه های آرام را برای بیمار شروع کرد.

دستورالعل کلی برای انجام تمرینات اسکولیوز

 تمرینات اسکولیوز باید به دقت وباانجام تست های قبلی انتخاب شود باید دستوالعمل های لازم برای انجام تمرینات وجودداشته باشد که این اطمینان حاصل شود که تمرینات بادقت کافی انجام شده است هم چنین تمریناتی برای ایجاد تقارن مفصل انجام میشود.

برای اصلاح انحنای ستون فقرات ،هدف تمرینات ایجاد حالت صاف ومستقیم وبه سمت بالا برای ستون فقرات و حرکت دادن ملایم ستون فقرات به سمت جلوی coronal plane ،طرز صحیح نشستن به صورتی که یک تنظیم مناسب برای ستون مهره ها ایجادشوداست .هدف ازانجام این تمرینات ،تمرین کردن برای حفظ حالت ستون مهر ه ها درموقعیت های مختلف ویادگیری اینکه چگونه میتوان کاملا صاف نشست میباشد.حالت های نا مطلوب نشستن که بسیار عادی ومعمولی است میتواند باعث ایجاد حالت غیرطبیعی ستون فقرات شود. شخصی که این تمرینات را انجام میدهد  بایدهنگام انجام این تمرینات درپشت یک شی بایستد تا مطمئن شود که هردو انحنای دریک زمان اصلاح شده است.

مرحله سوم

بازگشت به حالت اولیه

این مرحله درمان اسکولیوز برای اطمینان ازانجام فعالیت هابه صورت طبیعی ومانند حالت اولیه انجام میشود این فعالیت ها شامل ورزش،انجام فعالیت های تفریحی بدون بازگشت علائم بیماری است.

پزشک فیزیوتراپی دراین مرحله انجام تمرینات برای بازگشت به حالت اولیه را براساس نوع کار، ورزش و فعالیت های روزانه بیمار انجام میدهد وبه بیمار برای انجام فعالیت هایی که تمایل دارد بعد از این تمرینات انجام دهد کمک میکند.

بدن هرفرد برای انجام تمرینات متفاوت است وهرفرد تمرینات خاصی برای رسیدن به نتیجه مطلوب خود نیاز دارد. برای بعضی ازافراد هدف  راه رفتن دریک کوچه است اما تعدادی دیگرشاید آرزوداشته باشندکه دردوی ماراتون شرکت کنند وپزشک فیزیوتراپ تمرینات توان بخشی را براساس نیاز بیماران برای هربیمار انجام میدهد.

مرحله چهارم

جلوگیری ازتکرار

زمانیکه اسکولیوز بهبود پیداکرد وساختارواسکلت بدن تغییر یافت خود مراقبتی برای جلوگیری ازبروز علائم ونشانه ها ضروری است. این تمرینات باید برای حفظ استقامت، انعطاف، استحکام وحالت بدن به صورت منظم انجام شود وپزشک فیزیوتراپ برای انتخاب بهترین ومناسب ترین تمرینات وانجام آنها به صورت منظم و مکرر در طولانی مدت به شما کمک میکند.

علاوه براین پزشک فیزیوتراپ برای کنترل ماهیچه ها ،حرکت لگن را ارزیابی میکند وتشخیص میدهد که آیا تمرینات برای اصلاح حرکات اشتباه ماهیچه های نزدیک به ستون مهره ها مانند مفصل لگن،وکاربرد تعدادی از ارتوزهای درمانی برای پا مناسب است . دربعضی ازمواقع اسکولیوز که باعث بروزطول نامساوی ساق پا میشود با استفاده ازافزایش ارتفاع پاشنه، افزایش ارتفاع کفش و وارتوز های ساخته شده برای پا درمان میشود.

اصلاح این نواقص ویادگیری روش های خود مراقبتی ازمواردمهم حفظ عملکرد مفصل وشرکت درفعالیت های روزانه و ورزشی است پزشک فیزیوتراپ شما برای انجام این تمرینات راهنمایی خواهد کرد.

انتظارات شما چیست؟

اگرشما دچاراسکولیوزبه صورت خفیف وشدید هستید میتوانید انتظارداشته باشید که بعد ازدرمان به حالت اولیه بازگردید و میتوانید به صورت کامل فعالیت های طبیعی خود مانند تمرینات ورزشی وفعالیت های تفریحی را انجام دهید .زمانیکه تشخیص سریع و درمان ها به صورت فوری انجام شود بازگشت به حالت اولیه وطبیعی امکان پذیرتر است.

افرادی که دچاراسکولیوزهای شدید هستند ممکن است به استفاده ازبریس برای جلوگیری ازپیشرفت انحنای ستون مهره ها نیازداشته باشند درمواردشیدید بروز اسکولیوز دربزرگسالان جراحی نیازاست هردواین درمان ها بوسیله متخصص ارتوپد تشخیص داده میشود واین تشخیص باکمک عکس برداری توسط اشعه ایکس به صورت منظم صورت میگیرد.

بریس

اگراستخوان های کودک شما درحال رشدهستند وکودک دچاراسکولیوزملایم است پزشک استفاه ازبریس را توصیه میکند استفاده ازبریس باعث درمان اسکولیوز یا بهبود انحنای ستون فقرات نمیشود اما میتواند ازپیشرفت انحنای آن جلوگیری کند.

اکثربریس ها درشب و روز میتواند استفاده شود هنگامیکه بریس ساعات طولانی تری استفاده شود میتواند باعث ایجاد تاثیربیشتری شود کودکانی که ازاین بریس هااستفاده میکنند به راحتی میتوانند دراکثرفعالیت هاشرکت کنند ومحدودیت کمتری برای انجام فعالیت هادارند.درصورت نیاز ،کودکان میتوانند بریس خود را هنگام شرکت درفعالیت های ورزشی ویا دیگرفعالیت های فیزیکی استفاده نکنند.بعدازاینکه رشد استخوان ها متوقف شد باید استفاده ازبریس هم متوقف شود که به صورت رایج درموارد زیرنباید استفاده شود

1. حدود 2 سال بعدازشروع عادت قاعدگی دردختران
2. زمان رویش موهای زائد درپسران
3.  زمانی که دیگرهیچ تغییری دررشد قد حاصل نشد

بریس ها دونوع هستند

1-بریس که درزیربازوو نیم تنه پایین استفاده میشود:این نوع بریس ازمواد پلاستیکی مرغوب ساخته شده است وبرروی سطح خارجی بدن استفاده میشود این بریس درلاتین ارتوز thoracolumbosacralorthosis نام دارد و متیواند درزیرلباس ودرناحیه زیربازو ،اطراف قفسه سینه،وناحیه تحتانی مفصل کمرولگن استفاده شود بریس زیربازو برای ناحیه فوقانی ستون مهر ها وناحیه گردن مناسب نیست.

بریس میلواکی Milwaukee:این بریس که به صورت کامل متیواند استفاده شود دارای یک حلقه برای مفصل گردن است که برروی چانه وپشت سرقرارمیگیرد. این بریس دارای یک میله صاف درجلو ویک میله درپشت است و به دلیل اینکه نسبت به بریسی که درزیر بازو قرارمیگیرد حجم بیشتری دارد درمواقعی که بریس زیربازو نمیتواند موثر باشد بریس Milwaukeeاستفاده میشود.

انواع بریس

دونوع بریس وجود دارد:

 1- بریس های ازپیش ساخته شده وآماده

 2- بریس هایی که به صورت سفارشی توسط پزشک ساخته میشود

 هردونوع بریس باید برای  انحنای ستون فقرات ومتناسب برای هربیمار انتخاب شود. اثرات این بریس حفظ انحنای ستون فقرات وجلوگیری از شدید ترشدن این انحنا است بریس هاباید هر روز و طبق دستور پزشک ساعات زیادی درروز استفاده شود وبرای کودکان تازمانیکه رشد آنها متوقف نشده است این بریس باید استفاده شود.

انواع بریس

بریس Milwaukee میلواکی :این نوع بریس باعث اصلاح هرگونه انحنا درستون فقرات میشود این نوع ازبریس ها دارای یک حلقه برای گردن هستند.

بریس یا ارتوز Thoraco lumbo sacral orthosis یا به صورت مخفف (TLSO) :

این نوع ازبریس باعث اصلاح انحنای بالاترین نقطه ویا ناحیه پایین هشتمین مهره ستون فقرات ناحیه سینه میشود. بریس TLSOیک بریس قابل استفاده در زیر بغل است یعنی این نوع بریس در زیر بازوها اطراف قفسه سینه، ناحیه تحتانی مفصل کمر و لگن قرارمیگیرد.

امروزه با کاربرد مواد جدیدتر برای ساخت این بریس ها کارایی آنها رابیشترکرده است واستفاده ازآنها را راحت ترکرده است اما فاکتورهایی اصلی که تغییرات کوچکی درساخت این بریس ها ایجادکرده است شامل موارد زیر است:

1.  ایجاد تنظیم بهترمفصل
2. گسترش فضای توررفته وگودشده ستون مهره ها
3. ایجاد فشاربرروی فضایی ازستون مهره ها که دچار انحنا شده است وبرطرف کردن این انحنا بدون ایجاد درد واثرنامطلوب برروی ستون مهره ها

جراحی

اسکولیوز های شدید با گذشت زمان پیشرفت میکند وپزشک برای کاهش شدت انحنای ستون مهر ه ها وجلوگیری از تشدید این عارضه انجام عمل جراحی را توصیه میکند.رایجترین جراحی که برای درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) انجام میشود پیوند ستون مهر ه ها است.

درجراحی پیوند ستون مهره ها ،جراحان دویا چند استخوان درستون مهر ها (مهره ها ) رابه یکدیگرمتصل میکنند بنابراین استخوان ها نمتیوانند به صورت مستقل حرکت کنند دراین جراحی یک قطعه استخوان ویا یک ماده ای شبیه استخوان دربین مهره ها قرارمیگیرد.برای حفظ قسمت هایی ازستون مهره ها به صورت مستقیم وپیوند استخوان های جدید به استخوان های قدیمی ازمیله،غلاب،پیچ وسیم های فلزی استفاده میشود.

جراحی هنگامیکه رشد بچه ها متوقف شد انجام میشوداگراسکولیوز به سرعت ودرسنین جوانی تشدید شود جراحان باقراردادن یک میله درستون مهره ها متیوانند باعث تنظیم طول ستون مهرها هنگام رشد شوند این میله ها درناحیه بالا وپایین انحنای ستون مهره ها قرارمیگیرد وباید هر6 ماه یکبارطول این میله افزایش داده شود.

برای درمان اسکولیوز یا کژپشتی (کج پشتی) بهتر است که هر چه زودتر اقدام شود تا درمان به راحتی انجام گیرد. استفاده از بریس و ارتز، فیزیوتراپی معمولاً کارساز بوده و فقط در موارد محدودی نیاز به عمل جراحی می شود.