آیا جابجایی کشکک زانو بدون نیاز به جراحی قابل درمان است؟

جابجایی کشکک زانو، واژه‌ای است که  اشاره به گروهی از آسیب‌ها دارد، که هنگام خارج شدن کشکک یا کاسه زانو از محل خود،  رخ می‌دهد. علت بروز این مشکل، شامل جابجایی تروماتیک مانند آسیبی که در طول فعالیت ورزشی رخ می‌دهد، یا جابجایی ناشی از فعالیت‌های روزانه است. جابجایی کشکک زانو اغلب اوقات در افراد در سنین نوجوانی و دهه بیست زندگی و بخصوص در زنان جوان ورزشکار ایجاد می‌شود. هنگامی که جابجایی کشکک زانو بطور دوره‌ای در فرد رخ می‌دهد، خطر بروز دوباره این مشکل از 15% تا 44% افزایش می‌یابد.

جابجایی کشکک زانو چیست؟

در شرایط طبیعی، کشکک زانو در شیار (بخش گردونه‌ای) انتهای استخوان ران (فمور) قرار دارد. زمانی که زانو خم می‌شود، کشکک باید در این شیار به سمت بالا و پایین بلغزد. این عملکرد اغلب به شکلی نشان داده می‌شود که شیار نقش راه آهن و کشکک نقش قطار را دارد. جابجایی کشکک به معنای خروج قطار یا کشکک از مسیر خود است. این اتفاق ممکن است در طول حرکت رخ دهد و در این حالت، کشکک در شیار حرکت نمی‌کند یا اگر کشکک به درستی در شیار قرار نداشته باشد، ممکن است بدون حرکت رخ دهد.

علت جابجایی کشکک زانو

جابجایی کشکک زانو می‌تواند ناشی از آسیب‌های خاص باشد، یا به دلیل فعالیت‌های روزانه با گذشت زمان و به آهستگی رخ دهد.

اتفاقاتی مانند ضربه مستقیم به زانو یا تغییر جهت ناگهانی سریع در حالت دویدن (به عنوان مثال تغییر مسیر در طول فعالیت‌های ورزشی)، می‌تواند باعث فشار به کشکک  و خارج شدن از شیار (دررفتگی کشکک) شود. این مشکل را آسیب تروماتیک می‌نامند و بطور یکسان در زنان و مردان رخ می‌دهد. اغلب، کشکک زانو به جایگاه اصلی خود در شیار مربوط به خود بازمی‌گردد؛ گرچه، در برخی موارد، کشکک به شیار خود بازنگشته و نیاز به کمک پزشکی و استفاده از درمانی به نام جا اندازی دارد. پس از رخ دادن هر کدام از شرایط ذکر شده، زانو دردناک خواهد شد و انجام فعالیت‌ها محدود می‌شود.

جابجایی کشکک ممکن است بدون هیچ آسیب خاصی ایجاد شود و هنگامی رخ می‌دهد که کشکک بطور جزئی از جای خود خارج می‌شود (نیمه دررفتگی). این اتفاق را آسیب کم‌خطر می‌نامند و اغلب در زنان رخ می‌دهد. در این وضعیت، در هنگام فعالیت‌های روزانه، کشکک در شیار خود قرار نگرفته و / یا به درستی در این شیار حرکت نمی‌کند. گرچه ممکن است که کشکک بطور کامل از شیار خود خارج نشود، اما عدم ثبات و جابجایی کشکک منجر به زانو درد می‌شود . بطور متداول هنگامی که فرد روی زمین ناهموار، پله‌های نامناسب راه می‌رود یا روی تخت خواب می‌غلتد. هنگامی که این فعالیت‌ها تکرار می‌شوند، زانو به شدت دردناک و حساس می‌شود.

جابجایی کشکک زانو می‌تواند در پی ترکیبی از چندین عامل مختلف قابل اصلاح و غیرقابل اصلاح شامل ناهنجاری‌هایی در موارد ذیل، ایجاد شود:

• ساختار استخوانی. یک شیار کم عمق یا چرخیده (بخش گردونه‌ای)، یک پایه ثابت جهت قرارگیری کشکک در آن، فراهم نمی‌کند.
• ضعف عضلات. عضلات اطراف لگن و زانو باید قوی باشد تا به کنترل موقعیت پا و حفظ ثبات کشکک کمک کند.
• عدم عملکرد بافت نرم. رباط‌ها و تاندون‌ها نیز جهت حفظ کشکک در جای خود، بکار گرفته می‌شوند. در افرادی که بطور استثنایی انعطاف‌پذیر هستند، یا افرادی که در گذشته دچار جابجایی کشکک زانو شده‌اند، این بافت‌ها به آسانی کشیده شده و توانایی خود، جهت حفظ کشکک در جای مناسب را از دست می‌دهد. در موارد دیگر، بافت نرم خارج زانو، بیش از حد سفت است و کشش را به سمت خارج از محل قرارگیری مناسب در شیار، می‌کشد.
• الگوی حرکتی نامناسب. فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن و فرود آمدن روی زمین با وضعیت نامناسب زانو، باعث می‌شود کشکک نسبت به جابجایی آسیب‌پذیر شود.

علائم جابجایی کشکک زانو

افرادی که دچار جابجایی کشکک زانو می‌شوند، دچار زانو درد و علائم دیگری شده که می‌تواند توانایی آنها جهت انجام فعالیت‌های روزانه و تفریحی را محدود کند.

با وجود جابجایی کشکک زانو، شما موارد زیر را تجربه خواهید کرد:

• زانو درد، بخصوص هنگام بالا رفتن یا پایین آمدن از پله، چمباتمه زدن، دویدن، پریدن یا تغییر جهت ناگهانی در طول فعالیت‌های ورزشی
• احساس تغییر محل کشکک یا لغزیدن کشکک به خارج از شیار
• احساس ترس از جابجایی با فعالیت‌های شدید مانند راه رفتن روی زمین ناهموار، فرود آمدن روی زمین پس از پریدن، پله‌های نامناسب یا غلتیدن در تخت خواب
• ضعف در پاها به گونه‌ای که خالی کردن زانو را احساس کنید
• ورم و خشکی در زانو پس از آسیب تروماتیک

جابجایی کشکک زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟

درمانگر، سابقه پزشکی را بررسی کرده و زانو را بطور کامل معاینه می‌کند، و همچنین دیگر بخش‌های بدن، که معمولاً لگن و پاها است، و ممکن است در صدمه به این ناحیه دخیل باشند، بررسی می‌کند. هدف از معاینات اولیه، ارزیابی شدت آسیب و تعیین علت آن و عوامل دخیل در این آسیب است.

درمانگر قدرت و حرکت زانو و کشکک را ارزیابی می‌کند، و راه رفتن و بالا رفتن از پله، چمباتمه زدن و تعادل روی یک پا را مشاهده می‌کند. همچنین درمانگر به آرامی نواحی جلو، طرفین و پشت زانو را لمس می‌کند تا ناحیه‌ای که بیشترین درد را دارد، مشخص کند.

پزشک همچنین سوالاتی درباره فعالت های روزانه، برنامه ورزشی و کفش شما می پرسد، تا دیگر عوامل ایجاد کننده این درد را شناسایی کند.

روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا ام آر آی، بطور معمول جهت تشخیص جابجایی کشکک زانو لازم نیست، اما ممکن است پس از آسیب‌های تروماتیک یا تکرار جابجایی، انجام آن مفید باشد، تا توازن استخوان را ارزیابی کرده و از آسیب‌های دیگر زانو جلوگیری شود.

درمان‌های اولیه بیماری چگونه انجام می‌شود؟

اگر با درد زانو مواجه هستید و احتمال جابجایی کشکک زانو وجود دارد، اقدامات اولیه شامل استفاده از یخ، بالا نگه داشتن عضو، استفاده از کمپرسیون برای کاهش ورم و کنترل التهاب اطراف زانو می‌باشد. سپس باید محل قرار گرفتن کشکک را بررسی کنید. اغلب اوقات، کشکک به سمت خارج یا طرفین زانو حرکت می‌کند. اگر کشکک به طور کامل از محل خود خارج شده است، توصیه می‌شود که به اورژانس یا پزشک مراجعه کنید تا درمان جا انداختن کشکک برای شما انجام شود. ممکن است در طول روند بهبودی، به شما توصیه شود که هنگام راه رفتن از عصا استفاده کنید و می‌توانید برای یادگیری استفاده از عصا حین راه رفتن، از فیزیوتراپ کمک بگیرید.

از انجام کار جابجایی کشکک زانو به صورت خودسرانه خودداری کنید، زیرا ممکن است به عضلات و تاندون‌های دیگر صدمه وارد کنید و با انجام این کار آسیب بیشتری به زانو وارد شود.

اگر کشکک زانو ظاهراً در محل طبیعی خود قرار دارد، پس ممکن است دچار نیمه دررفتگی کشکک شده باشید. از روند استراحت، استفاده از یخ، بالا نگه داشتن عضو و کمپرشن به مدت دو تا سه روز استفاده کرده و سپس جهت معاینه زانو به پزشک یا فیزیوتراپ مراجعه کنید.

فیزیوتراپ چگونه به درمان جابجایی کشکک زانو کمک می‌کند؟

فیزیوتراپ با همکاری بیمار طرح درمانی را فراهم می‌کند تا به اهداف خاص درمان دست یابند. برای انجام اینکار، فیزیوتراپ تکنیک‌های درمانی جهت دستیابی به تمامی موارد زیر را مشخص می‌کند:

کاهش درد

روش‌های تسکین درد بسیاری به کار گرفته می‌شود. رایج‌ترین نمونه، قرار دادن یخ در نواحی درد است. بریس زانو نیز اغلب جهت نگه داشتن کشکک در موقعیت ثابت، استفاده می‌شود. خودداری از انجام فعالیت‌های شدید در یک دوره زمانی نیز توصیه می‌شود.

محدوده حرکتی

حرکت زانو اغلب پس از آسیب محدود می‌شود. پزشک با همکاری شما، تمریناتی را انتخاب می‌کند که به بازیابی حرکت زانو بدون صدمه به آن، کمک کند.

قدرت عضلات

بهبود و تعدیل قدرت عضله در پا، می‌تواند به کنترل ثبات کشکک زانو کمک کند. فیزیوتراپ براساس شرایط خاص شما، یک برنامه شخصی و پیشرونده از ورزش‌های استقامتی را طراحی می‌کند. این برنامه با انجام ورزش‌های قدرتی شروع شده که به عنوان مثال روی یک میز دراز کشیده و پاها را در حالی که در موقعیت‌های مختلفی دراز کشیدید، بالا می‌آورید. سپس به سطح بالاتر و تمرینات در حالت ایستاده می‌رسید، به عنوان مثال، بالا رفتن روی یک جعبه و حفظ تعادل روی یک پا. فیزیوتراپ ورزش مناسب شما را براساس سن، شرایط جسمانی و اهداف شما، انتخاب می‌کند.

تمرینات عملکردی

هنگامی که درد کاهش یافت و قدرت شما بهبود پیدا کرد، لازم است که با اطمینان به فعالیت‌های مورد نظر خود بازگردید. روشی که این فعالیت‌ها را انجام می‌دهید، می‌تواند تاثیر چشمگیری بر ثبات کشکک زانو داشته باشد. جهت ثبات حداکثری و کاهش خطر آسیب مجدد، مهم است که حرکات کم‌خطر و کنترل شده را به بدن آموزش دهید. فیزیوتراپ براساس ارزیابی خاص حرکتی و اهداف، مجموعه‌ای از فعالیت‌ها را فراهم می‌کند که در یادگیری چگونگی استفاده و حرکت بدن بطور صحیح و مطمئن کمک می‌کند.

آموزش بیمار

فیزیوتراپ جهت شناسایی و تغییر هر عامل خارجی که منجر به درد می‌شود، مانند نوع و مقدار ورزشی که انجام می‌دهید و کفش، با شما همکاری می‌کند. فیزیوتراپ تمامی عوامل احتمالی را ارزیابی کرده و برنامه تمرینی شخصی را بهبود داده و فراهم می‌کند تا با اطمینان و بدون درد فعالیت‌های مورد نظر را دوباره انجام دهید.

فیزیوتراپ با شناسایی و درمان تمامی عوامل دخیل قابل اصلاح مانندکمبود قدرت، انعطاف‌پذیری یا کنترل بدن، بهبودی جابجایی کشکک زانو را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است فیزیوتراپ یک دوره استراحت را که در آن از انجام فعالیت‌های شدید خودداری می‌شود، پیشنهاد دهد، سپس به شما کمک کند که به آرامی فعالیت‌های کم‌خطر را دوباره شروع کرده و با دقت روند پیشرفت شما را هدایت کند. هنگامی که جابجایی کشکک زانو درمان نشود، درد ادامه یافته و ممکن است تشدید شود و انجام فعالیت‌های مورد نظر را در درازمدت با مشکل مواجه کند.

پس از جراحی

در موارد پارگی شدید رباط (رباط میانی پاتلوفمورال )، که در پی آسیب تروماتیک یا جابجایی مکرر کشکک زانو از شیار خود ایجاد می‌شود، یا مواردی که پس از چندین هفته فیزیوتراپی بهبود نمی‌یابد، ممکن است انجام جراحی لازم باشد. هدف جراحی بازسازی ثبات و قرار دادن کشکک در جای خود است. جراح براساس شرایط، ممکن است از بافت جدیدی جهت بازسازی رباط آسیب‌دیده استفاده کند، بافت نرم سفت شده در اطراف آن ناحیه را که باعث جابجایی زانو شده، رها کند، یا تغییراتی در تراز استخوان ران و / یا استخوان ساق پا دهد.

پس از جراحی، توانبخشی اولیه، بر محافظت از بهبودی زانو ، کاهش درد و بازیابی قدرت تمرکز دارد. بلافاصله پس از جراحی، حرکت زانو جهت کمک به روند بهبودی، محدود می‌شود. همچنان که روزها سپری می‌شود، فیزیوتراپ با انجام تمریناتی به افزایش مطمئن حرکت زانو کمک می‌کند. فیزیوتراپ عوامل خاصی را که منجر به آسیب زانو شده، تحت نظر قرار می‌دهد، تا خطر آسیب بیشتر را به حداقل برساند. همچنان که روند پیشرفت ادامه می‌یابد، فیزیوتراپ بطور منظم فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله، چمباتمه زدن و فعالیت‌های تفریحی مورد علاقه را مجدد در برنامه درمانی اعمال می‌کند.

فیزیوتراپ در طول این روند به شما کمک می‌کند، که بطور پیشرونده فعالیت‌های مورد نظر  خود را به برنامه روزمره تبدیل کنید، بدون اینکه فشار زیادی به زانو وارد شود. به خاطر داشته باشید که بازگشت سریع به فعالیت‌ها پس از جراحی، اغلب منجر به درد مداوم خواهد شد و رفع این شرایط سخت‌تر می شود.

آیا می‌توان از بروز این آسیب یا شرایط پیشگیری کرد؟

حفظ قدرت و کنترل عضلات پایین تنه و توجه به حرکات خاص، به ویژه در فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله، چمباتمه زدن، پریدن و فرود آمدن روی زمین، یا تغییر ناگهانی جهت در حین ورزش، بهترین روش برای پیشگیری از جابجایی کشکک زانو است.

فیزیوتراپ‌ها در شناسایی حرکاتی که ممکن است باعث جابجایی کشکک زانو شود، تخصص دارند. یکی از اهداف فیزیوتراپی، آموزش تکنیک‌های صحیح برای حفظ امینت زانو در بیماران است. این کار با نظارت بر حرکات بیمار، و سپس ایجاد تمرینات صحیح و فراهم کردن شرایط برای بیمار جهت اجرای مطمئن این حرکات انجام می‌شود. در ورزشکاران، این کار شامل مشاهده و بهبود روش‌های پریدن، نشستن بر روی زمین، چرخیدن روی پاشنه و تغییر ناگهانی جهت است. در بیماران دیگر، این کار شامل مشاهده و بهبود روش نشستن بر روی صندلی یا بالا رفتن از پله می‌شود. فیزیوتراپ با شما همکاری می‌کند تا حرکاتی را شناسایی کند که نیاز به بهبود دارند تا خطر آسیب زانو به حداقل برسد.