درمان پلاسمای غنی از پلاکت یا درمان PRP درمانی برای بسیاری از مشکلات در سلامتی، از جمله آرتروز است. PRP درمانی بر مبنای ایدهای است که میگوید بدن توانایی بهبودی خود را دارد. با جدا کردن پلاسمای غنی از پلاکت خون بدن خود بیمار، پزشکان میتوانند غضروف، تاندونها، رباطها، عضلات و استخوانهای آسیب دیده را درمان کنند. روز به روز افراد بیشتری شاهد مزایای استفاده از این روش درمانی میباشند، به خصوص که این درمان ممکن است آنها را از رفتن زیر تیغ جراحی نجات دهد. بسیاری از افراد شاید این سؤال را در ذهن داشته باشند که تزریق پی آر پی چه مدت طول میکشد؟ مطالعاتی در این زمینه انجام شده است که نشان میدهد تأثیرات حاصل از تزریق پی آر پی میتواند به مدت 6-9 ماه باقی بماند. اگرچه، مدت زمان تأثیرگذاری درمان پی آر پی به عوامل مختلفی بستگی دارد.
فهرست مطالب
- 1 پی آر پی چگونه عمل میکند؟
- 2 از پی آر پی برای چه اهدافی استفاده میشود؟
- 3 ارزیابی قبل از درمان پی آر پی
- 4 نحوه تزریق پی آر پی به زانو
- 5 تأثیر پی آر پی تا چه مدت در زانو دوام خواهد داشت؟
- 6 برای آرتروز زانو به چند بار تزریق پی آر پی نیاز است؟
- 7 آیا پی آر پی میتواند غضروف را بازسازی کند؟
- 8 آیا پی آر پی واقعاً برای آرتروز زانو مؤثر است؟
- 9 تزریق پی آر پی چه تفاوتی با ویسکوساپلیمنشن (مکمل روانساز) زانو دارد؟
- 10 آیا میتوان بعد از تزریق پی آر پی به زانو راه رفت؟
- 11 پی آر پی با چه سرعتی تأثیر میگذارد؟
- 12 عوارض جانبی ناشی از تزریق پی آر پی به زانو چیست؟
- 13 چه کسانی میتوانند از مزایای پی آر پی بهره ببرند؟
- 14 موارد منع مصرف
پی آر پی چگونه عمل میکند؟
PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet Rich Plasma) به معنای خونی است که در آن پلاکتها به صورت غلیظ شده و حجم بالایی از فاکتورهای رشد را در خود جای داده است. خون از سه بخش اصلی تشکیل شده است: سلولهای خونی (گلبولهای قرمز و سفید)، پلاکت و پلاسما (بخش مایع). پلاسمای غنی از پلاکت برخلاف خون معمولی، حاوی غلظت بیشتری از پلاکتها است.
فاکتورهای رشد موجود در پلاسمای غنی از پلاکت میتوانند در فرایندهای بهبودی بدن انسان نقش مهمی ایفا کنند. این فاکتورها میتوانند به جذب سلولهای بنیادی کمک کرده، تشکیل عروق خونی جدید را تحریک کنند و در عین حال عملکرد التهابی را کاهش دهند. همچنین، ممکن است تاثیرات بازسازی داشته باشند و به تحریک تولید سلولهای غضروفی کمک کنند.
استفاده از پروتکل PRP در ترمیم بافت و درمان برخی از مشکلات عضلانی و مفصلی به عنوان یک روش درمانی جدید مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، نیاز به تحقیقات بیشتر و مطالعات کنترل شده برای تایید اثربخشی و کاربرد دقیق آن در برخی از حالات بالینی وجود دارد. در هر صورت، PRP به عنوان یک روش پیشرفته و باتجربه در حوزه پزشکی به شمار میرود که در آینده ممکن است نقش مهمتری در درمان بیماریها و ترمیم بافتهای مختلف ایفا کند.
از پی آر پی برای چه اهدافی استفاده میشود؟
میتوان از پی آر پی برای کمک به درمان علائم آرتروز زانو استفاده کرد؛ این نوع درمان همچنین برای کمک به آسیبهای مزمن تاندون همچون تاندینوپاتی کشکک به کار میرود.
ارزیابی قبل از درمان پی آر پی
پزشکانی که درمان پی آر پی انجام میدهند باید اطمینان حاصل کنند از احتمال بروز عوارض جانبی بعد از تزریق پی آر پی برای بیمار وجود ندارد و بیمار بهترین نتیجه ممکن را از درمان دریافت میکند. هنگام بررسی برای احتمال منع مصرف تزریق پی آر پی، ممکن است قبل از اینکه بخواهید برای پی آر پی درمانی مراجعه کنید، پزشک وضعیت فعلی و سابقه پزشکی شما با دقت بررسی میکند. همچنین ممکن است پزشک توصیهها و دستورالعملهای خاصی را برایتان داشته باشند که باید طی چند هفته قبل و بعد از درمان انجام دهید. اگر آنها را با دقت دنبال کنید، میتوانید از تمام مزایای این روش شگفتانگیز و جدید – یعنی درمان با پلاسمای غنی از پلاکت – بهرهمند شوید.
درصورتیکه قصد انجام درمان پی آر پی را دارید، منطقی است که بخواهید در مورد عوارض جانبی تزریق پی آر پی یا احتمال واکنشهای جانبی ناشی از آن بدانید.
نحوه تزریق پی آر پی به زانو
روشهای زیادی برای تهیه پی آر پی وجود دارد.
آمادهسازی آن شامل 4 مرحله است:
- خون گرفتن: 30-60 میلیلیتر خون از بیمار گرفته میشود.
- سانتریفیوژ: خون در دستگاه سانتریفیوژ به گردش درمیآید به طوری که اجزای خون (گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید، پلاکتها و پلاسما) بر حسب وزن تفکیک میشوند. به این صورت که اجزای سنگینتر پایینتر از اجزای سبکتر قرار میگیرند.
- فعالسازی: فعالسازی یک مرحله حیاتی از این فرآیند است. مواد شیمیایی بخصوصی به پی آر پی اضافه میشوند تا باعث شوند پلاکتها فاکتورهای رشد ذخیره شده (درون پلاکتها) را در محیط خارجی آزاد کنند.
- تزریق: پی آر پی به مفصل زانو تزریق میشود.
نحوه تهیه پی آر پی ممکن است بین پزشکان و آزمایشگاههای مختلف متفاوت باشد. زمان گردش دادن، سرعت گردش سانتریفیوژ و روش فعالسازی همگی میتوانند متفاوت باشند و بنابراین منجر به مقدار متفاوتی از آزادسازی فاکتور رشد میشوند، حتی اگر مراحل اصلی مشابه باشند.
تأثیر پی آر پی تا چه مدت در زانو دوام خواهد داشت؟
برخی از مهمترین عواملی که هنگام تعیین دوام تزریق پی آر پی در نظر گرفته میشوند، عبارتاند از:
- شرایطی که برای درمان آن، از تزریق پی آر پی استفاده میشود
- سلامت کلی بیمار
- نحوه پاسخگویی بدن به درمان پی آر پی برای بار اول
مانند اکثر مواردی که در پزشکی وجود دارد، هر فرد به روش خود از یک درمان، بهبودی را تجربه خواهد کرد. مدت زمان دقیق تزریق پی آر پی طبیعتاً از بیمار به بیمار دیگر متفاوت خواهد بود. علاوه بر این، نتایج کلی این درمانها از موقعیتی به موقعیت دیگر متفاوت خواهد بود. در صورت استفاده از پی آر پی برای آرتروز اولیه زانو، بیشتر بیماران میتوانند تا 6 الی 12 ماه تسکینی را در علائم خود تجربه کنند.
برای آرتروز زانو به چند بار تزریق پی آر پی نیاز است؟
در موارد آرتروز زانو، بعید است که فرد با یکبار تزریق پی آر پی در زانو، به نتایج ماندگاری دست بیابد. حالت مطلوب برای این درمان، سه بار تزریق با فاصله 2 هفته است. مطالعهای که اخیراً منتشر شده نشان داده است که 3 بار تزریق پی آر پی، بیشتر از یکبار تزریق پی آر پی، منجر به بهبود درد و عملکرد زانو میشود.
آیا پی آر پی میتواند غضروف را بازسازی کند؟
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که پی آر پی میتواند ترمیم و بازسازی غضروف ترمیم شده در مفصل را بهتر کند. پی آر پی باعث حرکت سلولهای بنیادی به ناحیه آسیب دیده میشود که این سلولها در آنجا تکثیر میشوند (تعداد آنها افزایش مییابد) و از یکدیگر تفکیک میشوند (تبدیل به سلولهای غضروفی میشوند).
پی آر پی همچنین منجر به کاهش التهاب در پوشش روی مفصل زانو (سینوویوم) که گیرندههای درد در آنجا قرار دارند، میشود. البته باید گفت که پی آر پی منجر به تبدیل صریح مفصل زانوی آرتروز به حالت طبیعی نمیشوند.
آیا پی آر پی واقعاً برای آرتروز زانو مؤثر است؟
در 14 آزمایش کنترل تصادفی (بهترین کیفیت روش تحقیق یک آزمایش) بر روی افراد مبتلا به آرتروز مرحله اول یا میانی زانو، نتایج نشان داد که تزریق پی آر پی، درد و عملکرد زانو را در مقایسه با انواع دیگر روشهای تزریق (استروئیدها، اسید هیالورونیک و نرمال سالین) به طور قابلتوجهی بهبود میبخشد.
تزریق پی آر پی چه تفاوتی با ویسکوساپلیمنشن (مکمل روانساز) زانو دارد؟
ویسکوساپلیمنشن شامل تزریق اسید هیالورونیک مصنوعی به زانو است. اسید هیالورونیک معمولاً توسط سلولهای پوشاننده مفصل زانو (سینوویوم) تولید میشود و به عنوان مادهای روان کننده درون زانو عمل میکند.
در یک مطالعه اخیر اثر تزریق پی آر پی را با ویسکوساپلیمنشن یا تزریق اسید هیالورونیک مقایسه کردهاند. این مطالعه نشان داد که شش ماه پس از درمان، اثر این دو تزریق مشابه بود، اما پی آر پی را ترجیح دادند. دوازده ماه پس از درمان، تزریق پی آر پی در مقایسه با اسید هیالورونیک نتایج عملکردی بهتری داشت. این نشان میدهد که اثر درمانی پی آر پی طولانیتر از اسید هیالورونیک است. اگرچه، در یک مطالعهی معتبر دیگر، هیچ برتری از تزریق پی آر پی نشان داده نشده است.
آیا میتوان بعد از تزریق پی آر پی به زانو راه رفت؟
تحمل وزن بعد از تزریق پی آر پی به زانو محدودیتی ندارد. اگرچه ممکن است بلافاصله بعد از درمان کمی ناراحتی جزئی داشته باشید، اما این نباید بر توانایی راه رفتن شما تأثیر بگذارد.
پی آر پی با چه سرعتی تأثیر میگذارد؟
اثرات تزریق پی آر پی فوری نیست. در هفتهها و ماههای پس از تزریق پی آر پی، بیمار شاهد بهبودی آهسته خواهد بود.
عوارض جانبی ناشی از تزریق پی آر پی به زانو چیست؟
تزریق پی آر پی خطرات کمی دارد اما در صورت وجود، ممکن است شامل عفونت، درد موضعی، واکنش آلرژیک به سرم پی آر پی (موارد نادر) و لخته شدن موضعی خون (موارد نادر) باشد.
چه کسانی میتوانند از مزایای پی آر پی بهره ببرند؟
بیماران مبتلا به آرتریت اولیه و بدون مشکلات ساختاری دیگر در زانو (به عنوان مثال پارگیهای بزرگی در مینیسک ناپایدار) ممکن است از تزریق پی آر پی برای کمک به درد بهرهمند شوند. در آرتریت پیشرفته یا ثانویه (رسیدن استخوان به استخوان) احتمال اینکه پی آر پی بتواند فایدهای داشته باشد کم است زیرا میزان آسیبدیدگی مفصل بسیار شدید است.
گزینههای غیر جراحی دیگری برای مدیریت آرتروز وجود دارد که میتوانند مؤثر باشند و شواهد بیشتری برای اثبات کارآمدی آنها وجود دارد. این گزینهها شامل کاهش وزن، فیزیوتراپی و داروهای ضدالتهاب است. قبل از اقدام به تزریق پی آر پی، باید این گزینهها را به عنوان اقدامات اولیه امتحان کرد.
باید که قبل از شروع درمان پی آر پی، توسط یک متخصص زانو ارزیابی شوید تا ببینید آیا پی آر پی گزینه مناسبی برای شرایط شما است یا خیر. بیمه خدمات درمانی معمولاً هزینه تزریق پی آر پی را پوشش نمیدهد و معمولاً هزینه از خود بیماران به صورت آزاد گرفته میشود (موارد استثنا اعمال میشود). اگر آرتروز داخل زانو خیلی پیشرفته باشد، شاید با عمل جراحی بتوان درد زانو برطرف کرد.
موارد منع مصرف
سابقه ابتلا به بیماری متاستاتیک مانند سرطان
سابقه ابتلا به بیماریهای متاستاتیک مانند سرطان یا بیماری دیگر، یکی از مهمترین موارد منع مصرف تزریق پی آر پی است. بیمارانی که این شرایط را دارند ممکن است خون آلوده به سلولهای سرطانی داشته باشند. این عامل خصوصاً در مورد بیمارانی که سرطان هماتوپويتيك یا سرطان مغز استخوان دارند صدق میکند. به همین دلیل، پزشکان نمیتوانند از خون خود بیمار برای درمانشان استفاده کنند.
احتمال ایجاد عفونت در مناطق تزریق پی آر پی
در صورت ابتلا به هرگونه عفونت پوستی، عفونت خونی یا هر عفونتی در ناحیه مورد نظر برای تزریق پی آر پی، بیماران باید قبل از درمان صبر کنند تا عفونتشان کاملاً برطرف شود. پی آر پی حاوی سلولهای سفید خون است و میتواند به عنوان یک ماده ضد میکروبی عمل کند؛ اما این فقط میتواند انواع خاصی از عفونتها را درمان کند. این درمان ممکن است در مناطقی که به هر نوع عفونت مزمن یا حاد دارند تأثیر خوبی نداشته باشد.
پزشک همچنین ممکن است احتمال وجود بیماری سیستمیک را در شما بررسی کند. بیماری سیستمیک عفونتی است که کل بدن را درگیر میکند. بیماران قبل از اقدام به تزریق پی آر پی، باید صبر کنند تا اینگونه عفونتها کاملاً رفع شوند.
بارداری یا شیردهی
اگر باردار یا در دوران شیردهی هستید، باید بررسی کنید که “آیا پی آر پی برایتان بیخطر است یا خیر؟” بارداری و شیردهی از دیگر موارد منع مصرف مهم برای تزریق پی آر پی است. اگرچه احتمال عفونت ناشی از پی آر پی درمانی خیلی کم است، اما پزشکان برای انجام این تزریق ریسک نمیکنند به این خاطر که شاید اثرات سوئی بر نوزاد متولد نشده یا نوزاد شیرخوار داشته باشد.
مصرف داروهای ضد انعقاد خون یا داروی ضد پلاکت
اگر بیمار از داروهای ضد انعقاد خون یا داروهایی استفاده کردهاند که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک میکند، پزشکان ممکن است به بیمار توصیه کند تا چند هفته قبل و بعد از درمان پی آر پی، از مصرف این داروها خودداری کند؛ اما اگر بیمار نتواند داروها را قطع کند، میتوان به آنها توصیه کرد که پس از اتمام دورههای تجویز شده صبر کنند. این داروها عبارتاند از:
- اسید ترانکسامیک (سیکلوکاپرون)
- کلوپیدوگرل (Plavix®)، (Persantin® / Pytazen SR®)
- وارفارین
- آسپرین
- دی پیریدامول
- هپارین
- دابیگاتران.
داشتن تب یا ناخوشی
در مواردی که بیماران به تازگی دچار تب یا ناخوشی جدی داشتهاند، پزشکان ممکن است توصیه کنند که حداقل 60 روز صبر کنند و قبل از مراجعه برای تزریق پی آر پی کاملاً بهبود یافته باشند.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن بیمار یکی از موارد منع تزریق پی آر پی است که پزشکان به آن توجه میکنند. سیگار حاوی قیر است که میتواند تولید فاکتورهای رشد را مختل کند. علاوه بر این، سیگار کشیدن میتواند فشار خون را افزایش و گاهی اوقات، تعداد پلاکتها را در خون کاهش دهد. بر همین اساس، پزشکان به بیماران توصیه میکنند که حداقل 4 هفته قبل و بعد از انجام از پی آر پی درمانی، از مصرف سیگار خودداری کنند.
تزریق کورتیکواستروئید و مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
پزشکان توصیه میکنند که بیماران در طی حداقل 7 تا 10 روز قبل و بعد از جلسات درمانی با PRP از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند Mobic، Voltaren و Nurofen خودداری کنند. همچنین، بیماران نباید در طول حداکثر یک ماه قبل از جلسات درمانی PRP از تزریق کورتیکواستروئید استفاده کنند. مصرف این داروها ممکن است باعث مانع شدن از عملکرد سرمی PRP که برای کاهش التهاب مورد نیاز است، شود. این موارد از مهمترین ممنوعیتها برای استفاده از تزریق PRP هستند.
