تزریق و داروهای تجویزی تنها علائم بیماری را مسدود می‌کنند و برای درمان آسیب اصلی بی‌فایده هستند. اما استفاده از لیزر پرتوان می‌تواند عارضه را در سطح سلولی به وسیله بازسازی بافت نرم درمان کند.
از ورزشکاران جوانی که به آسیب‌دیدگی حاد مبتلا هستند تا بیماران سالمندی که به درد مزمن رنج می‌برند، استفاده از لیزر پرتوان باعث بهبود قابل توجهی می‌شود. درمان با لیزر پرتوان برای تمام گروه‌های سنی مفید است؛ زیرا انرژی لیزر به سرعت التهاب را کاهش می‌دهد و سلول‌های آسیب دیده را تقویت و بازسازی می‌کند.
فهرست مطالب
درمان با لیزر پرتوان
درمان با لیزر پرتوان (HIL) به عنوان روشی غیرتهاجمی، قدرتمندترین و موثرترین روش برای تسکین درد است که در حال حاضر موجود است. با استفاده از لیزر پرتوان، دردهای نوروپاتیک، مزمن و حاد را به بیشترین حد ممکن تسکین می‌دهد و همچنین برای بازسازی بافت‌های نرم آسیب دیده کاربرد دارد.
در این روش درمانی، از لیزر با سطح پایین و طول موج مناسب برای نفوذ در عمق بافت نرم استفاده می‌شود. لیزردرمانی به عنوان یک روش تأثیرگذار و بدون اعتیاد در مدیریت درد مزمن و یا حاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرایند، انتقال طبیعی انرژی به بافت‌ها را تسریع کرده و بازسازی بافت و سلول‌های آسیب دیده را تسهیل می‌کند. بسیاری از بیماران از لیزر پرتوان برای درمان آسیب‌های ورزشی و تسکین درد کمر استفاده می‌کنند.
مزایای لیزردرمانی
لیزردرمانی به دلایل زیر برای درمان عارضه‌های عضلانی ـ اسکلتی مفید است:
- سریع بودن: درمان با لیزر فقط چند دقیقه طول می‌کشد. هرچند درمان در چند جلسه انجام می‌شود، اما چون مدت زمان درمان کوتاه است، بیماران به راحتی می‌توانند وقتی را برای درمان در برنامه روزمره‌شان در نظر بگیرند. همچنین پس از درمان نیازی به استراحت کردن نیست و بیماران می‌توانند بلافاصله در محل کارشان حاضر شوند. همچنین مطالعات متعدد بیانگر ماندگاری نتایج لیزردرمانی است.
- بدون درد بودن: لیزردرمانی روشی غیرتهاجمی و بدون درد است. لیزردرمانی به راحتی انجام می‌شود و می‌توان آن را در مطب انجام داد.
- غیردارویی بودن: پزشکان از لیزر برای مدیریت درد، بدون تجویز مسکن‌های مخدر اعتیادآور کمک می‌گیرند. چون احتمال سوءمصرف مسکن‌های مخدر بالا است، لیزردرمانی جایگزین ایمن‌تری برای این دسته از داروها محسوب می‌شود.
- ایمن بودن: درمان با لیزر سرد، برخلاف جراحی یا مصرف داروهای مسکن، عوارض جانبی به دنبال ندارد. بیماران پس از درمان با لیزر سرد دلیلی برای نگرانی درباره بروز عوارض جانبی معمول جراحی ندارند و نیازی نیست که دوران نقاهت طولانی را طی کنند.
- موثر بودن: نتایج بیش از چهار هزار مطالعه بیانگر سودمند بودن درمان با لیزر سرد است. همچنین سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت استفاده از لیزر را برای درمان عارضه‌های گوناگون تأیید کرده است.
سازو کار درمان با لیزر پرتوان
استفاده از انرژی لیزر با طول موج، جهت و فاز ثابت می‌تواند برای درمان مورد استفاده قرار گیرد. منبع پرتو لیزر، یک دیود نیمه‌هادی است که تنها یک طول موج از انرژی را تولید می‌کند. نور دیود به سمت فیبر نوری هدایت می‌شود و انتهای فیبر نوری به اپلیکاتور لیزر متصل می‌شود. با استفاده از مجموعه‌ای از لنزها، پرتو نور فیلتر می‌شود تا جهت و قطر انرژی تضمین شود. در کلینیک ما، برای درمان با لیزر پرتوان، از طول موج 1.65 نانومتر استفاده می‌کنیم؛ در این طول موج، تعادل مناسبی بین جذب و نفوذ در بافت نرم عمقی برقرار می‌شود. قدرت لیزر، زمان درمان بافت نرم را نسبت به روش‌های درمانی دیگر به نصف کاهش می‌دهد.
درمان با لیزر پرتوان چگونه انجام می‌شود؟
بیمار لیزر را به صورت پالسی یا پیوسته دریافت می‌کند. لیزر پالسی تسکین دهنده ایده‌آل درد است و اثر ضدالتهابی آن به کاهش ورم کمک می‌کند. اثرات ریزجریان لیزر فرایند التیام آسیب‌های حاد، مانند کشیدگی رباط را تسریع می‌کند. متخصص انرژی پرتوی لیزر را برای تسکین درد به صورت مارپیچی اعمال می‌کند.
نفوذ کردن پرتوی پیوسته لیزر فرایند التیام، نقاهت و تحریک زیستی را تسهیل می‌کند. بیماران هنگام درمان باید عینک محافظ به چشم بزنند تا تماس تصادفی با پرتوی لیزر به چشمانشان آسیب نزند. پرتوی لیزر حرارت زیادی تولید می‌کند، این حرارت به تسکین درد کمک می‌کند. متخصص مجرب مدت زمان درمان را به دقت تعیین می‌کند تا حرارت بیش از حد پرتوی لیزر به بافت‌ها آسیب نزند. اگر درمان با لیزر پیوسته انجام شود، متخصص پرتوی لیزر را با حرکتی پویشی به بدن می‌رساند. لیزر بدون صدا است، اما ممکن است صدای کلیک یا وزوز خفیفی را در طول درمان احساس کنید.
مراحل درمان با لیزر پرتوان
در ابتدای درمان با لیزر پرتوان حرارتی را در موضع درمان احساس می‌کنید که به نظر بسیاری از بیماران آرامش‌بخش است. پزشکان سطح موضع درمان را مدام تحت نظر دارند تا مطمئن شوند که مشکلی پیش نمی‌آید و بیمار راحت است. چون سلول‌های آسیب دیده انرژی لیزر بیشتری را جذب می‌کند، ناحیه‌ای که بیشترین آسیب را دیده است، سریع‌تر از بافت‌های اطراف گرم می‌شود و در نتیجه بیمار گزگز خفیفی را در آن ناحیه احساس می‌کند.
کاربردهای درمان با لیزر پرتوان
درمان با لیزر پرتوان (HIL) برای درمان آسیب‌های ورزشی بافت نرم مانند کشیدگی عضله مفید است. همچنین لیزر پرتوان درد ناشی از پیچ‌خوردگی یا دررفتگی مفصل را نیز بهبود می‌دهد. بسیاری از بیماران درمان با لیزر پرتوان را برای تسکین کمردرد و پشت درد ناشی از اختلال‌های مهره‌های گردنی و فتق دیسک انتخاب می‌کنند. آرتریت فرسایشی زانو، درد لگن یا مفصل ران، شانه درد و درد نقاط ماشه‌ای نیز از جمله عارضه‌هایی هستند که با لیزر پرتوان درمان می‌شوند.
آرتروز
سودمندی درمان با لیزر سرد در تسکین درد و رفع ناتوانایی جسمی ناشی از آرتروز زانو اثبات شده است، لیزردرمانی حتی زمان جراحی تعویض مفصل زانو را به تأخیر می‌اندازد و فعالیت بدنی بیمار را بهبود می‌دهد. پژوهش‌های دیگری که در زمینه آرتروز بر روی ورزشکاران حرفه‌ای سابق انجام شده است، نشان می‌دهد که درد بیماران پس از فقط چند جلسه لیزردرمانی کمتر و فعالیتشان بهتر شده است.
آرتریت ناشی از هموفیلی
بیماری مفصلی ناشی از هموفیلی که در اصل پیامد خونریزی‌های مکرر مفصل است، باعث بروز مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی ـ اقتصادی در کودکان می‌شود. درمان با لیزر پرتوان درد را تسکین می‌دهد، ظرفیت عملکردی بیمار را بهبود می‌دهد و شیوه گام برداشتن کودک مبتلا به آرتروپاتی هموفیلی را پس از فقط چند جلسه درمان اصلاح می‌کند.
کمردرد مزمن
کمردرد یکی از دلایل اصلی مرخصی گرفتن، ناتوانی و هزینه‌های درمانی است که درصد شیوع آن در کشورهای توسعه یافته 23% و در کشورهای با سطح درآمدی پایین و متوسط 48% برآورد می‌شود. سودمندی درمان با لیزر پرتوان برای تسکین کمردرد اسکلتی ـ عضلانی، تسکین درد، بهبود عملکرد و کاهش ناتوانی اثبات شده است. البته نتایج چند مطالعه حکایت از آن دارد که درمان با لیزر کم‌توان برای تسکین درد یا بهبود ظرفیت عملکردی بیماران دچار کمردرد چندان مفید نیست.
گردن درد مزمن
گردن درد عارضه‌ای شایع و پرهزینه است که شواهد اندکی دال بر سودمندی مدیریت دارویی برای تسکین آن وجود دارد. مطالعات و مرورهای نظام‌مند مفید بودن لیزردرمانی را برای تسکین گردن درد حاد و مزمن اثبات کرده است. درمان با لیزر پرتوان مزایای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی را برای تسکین درد به ارمغان می‌آورد و دامنه حرکتی و فعالیت عملکردی را بهبود می‌دهد. به علاوه درمان با لیزر پرتوان برای درمان سندرم درد میوفاسیال نیز مفید است.
التهاب پلانتار فاشیا
مطالعات انجام شده حکایت از آن دارد که لیزر پاشنه درد مزمن ناشی از التهاب پلانتار فاشیا را تسکین می‌دهد. سودمندی هر دو لیزر پرتوان و کم‌توان در کنترل درد، بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به التهاب پلانتار فاشیا ثابت شده است. البته مزایای بلندمدت و کوتاه‌مدت لیزر کم‌توان متغیرتر از لیزر پرتوان است.
درد حاد پس از درمان
قریب به 80% بیماران پس از جراحی انتخابی دچار درد خفیف تا شدیدی می‌شوند. تسکین نامناسب درد تغییرات بالینی و روانی‌ای را ایجاد می‌کند که نرخ مرگ و میر را افزایش می‌دهد، فرایند توانبخشی را مختل می‌کند، رضایت بیماران را از عمل جراحی کاهش می‌دهد و حتی به درد مزمن دامن می‌زند. متکی شدن شدید بیمار به مسکن‌های مخدر (اپیوئیدها)، وابستگی بلندمدت بیمار را به این داروها پس از جراحی‌های کوچک و بزرگ به دنبال دارد. چنانچه بیمار پس از جراحی به داروهای مخدر وابسته شده باشد، لیزر پرتوان می‌تواند اثر مزمن داروهای مخدر را از بین ببرد.
سردرد
سردرد عارضه شایعی است که به درمان‌های دارویی واکنش مناسبی نشان نمی‌دهد. لیزرتراپی به منظور درمان سردرد مزمن بر روی نقاط فشاری دست و گردن انجام شده است. طب فشاری با لیزر درمانی ایمن و غیرتهاجمی برای سردرد گزارش شده است که هیچ‌گونه عارضه جانبی به دنبال ندارد. درمان با لیزر کم‌توان برای تسکین سردردهای تنشی ناشی از اختلال‌های مفصل فکی ـ گیجگاهی موثر بوده و سردرد را در 64% موارد کاهش داده است.
درد عصب سه‌قلو
درد عصب سه‌قلو دردی دوره‌ای، تیز، تیر کشنده و مانند شوک الکتریکی است که در صورت احساس می‌شود. درد عصب سه‌قلو شایع‌ترین درد عصبی سر و گردن است. لیزرتراپی شدت درد مزمن نوروپاتی را از طریق بهبود عملکرد عصبی، افزایش رشد آکسون‌ها و بالا بردن ظرفیت تولید میلین در عصب‌های آسیب دیده کاهش می‌دهد.
آسیب‌های حاد مفصلی و بافت نرم
آسیب‌های حاد عضله و بافت نرم در میان ورزشکاران حرفه‌ای و افرادی که فقط آخر هفته‌ها ورزش می‌کنند، شایع است. این نوع آسیب‌دیدگی باعث کاهش عملکرد عضلات می‌شود و کیفیت زندگی بیمار را پایین می‌آورد. درمان با لیزر کم‌توان (LLLT) به طور گسترده در قالب راهکاری کمکی برای درمان اختلال‌های عضلانی ـ اسکلتی، به تأخیر انداختن زمان شروع خستگی پس از ورزش، کاهش واکنش خستگی و کمک به دوران بهبود پس از ورزش در ورزشکاران به کار برده شده است. همچنین لیزرتراپی برای درمان اپی‌کوندیلیت حاد جانبی و تاندینوپاتی (برای مثال التهاب تاندون آشیل) مفید است. درمان با لیزر پرتوان برای درمان آسیب‌های حاد مفصلی نیز کاربرد دارد.
عارضه‌های پوستی و درد ناشی از سوختگی
درمان با لیزر پرتوان (HILT) برای درمان پروریتوس یا خارش شدید پس از سوختگی کاربرد دارد، با برطرف شدن این مشکل کیفیت زندگی بیمار و عملکردش بهتر می‌شود و دردش کاهش می‌یابد. سودمندی لیزرتراپی در درمان زانتلاسما پالپبراروم (چربی پلک)، خال لکه شرابی، ماه گرفتگی و لیشمانیوز جلدی (سالک) به اثبات رسیده است. سندرم یائسگی در ناحیه تناسلی ـ ادراری و فیستول واژن ـ مقعد در بیماران مبتلا به کرون از جمله عارضه‌های پوستی سطحی دردناک دیگری است که می‌توان آنها را با موفقیت با استفاده از لیزر پرتوان یا کم‌توان درمان کرد.
درد فیبرومیالژی
فیبرومیالژیا عارضه اسکلتی ـ عضلانی مزمنی است که مشخصه اصلی آن درد منتشر در سراسر بدن است؛ همچنین نقاط حساس به لمسی در شانه، پشت بدن و لگن ایجاد می‌شود. داروها و مکمل‌های غذایی بسیاری برای درمان درد اسکلتی ـ عضلانی استفاده شده است، اما نتیجه رضایتبخشی از درمان دارویی به دست نیامده است. ثابت شده است که لیزرتراپی درمانی ایمن و موثر برای فیبرومیالژی است. لیزرتراپی اثرهای ضدالتهابی و ضددرد را تقویت می‌کند، فرایند التیام بافت را بهبود می‌دهد، درد را تسکین می‌دهد و آسیب‌های اجتماعی ناشی از این بیماری شایع را به حداقل می‌رساند.
سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال یکی از شایع‌ترین عارضه‌های نوروپاتی پیرامونی است. لیزرتراپی شدت درد و علائم را کاهش می‌دهد، نقص‌های حسی را برطرف می‌کند، عملکرد را بهبود می‌دهد و قدرت گرفتن عضلات دست و انگشتان را افزایش می‌دهد. بااین حال پژوهشگران به نتایج یکسانی درباره اثربخشی درمان با لیزر کم‌توان برای بهبود این عارضه شایع نرسیده‌اند.
درد نوروپاتی، رادیکولوپاتی و الودینیا
درد نوروپاتی نتیجه ضایعه یا بیماری سیستم عصبی حسی ـ پیکری است، مطالعات آسیب‌شناختی درصد شیوع درد نوروپاتی را 6.9% تا 10% برآورد می‌کند. درد نوروپاتی نتیجه پردازش غیرعادی تکانه‌های عصبی در سیستم‌های عصبی مرکزی و یا پیرامونی است. آسیب عصبی غالباً به درد نوروپاتی مزمن یا مداومی دامن می‌زند که مشخصه اصلی آن درد سوزشی خودبه‌خودی همراه با الودینیا و یا هایپرآلژریا است. پزشکان معمولاً چند داروی مسکن و داروهای روان‌پزشکی را برای بیماران مبتلا به درد نوروپاتی تجویز می‌کنند که خطر تداخل‌های دارویی را افزایش می‌دهد. سودمندی لیزرتراپی در کاهش حساسیت به درد، بهبود عملکرد عصبی و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران در مطالعات بالینی اثبات شده است.
درد نوروپاتی پیرامونی دیابتی
اثرگذاری لیزرتراپی برای تسکین درد نوروپاتی پیرامونی دیابتی و بهبود فرایند ترمیم شدن بافت زخم‌های مزمن در بیماران دیابتی (زخم پای دیابتی) ثابت شده است. بنابراین لیزردرمانی کیفیت زندگی این گروه از بیماران را بهبود می‌دهد.
چند جلسه برای درمان با لیزر پرتوان لازم است؟
تعداد جلسات و فواصل زمانی برای درمان با لیزر پرتوان می‌تواند بسته به نوع و شدت درد و شرایط بیمار متفاوت باشد. بیماران اغلب برای کاهش علائم خود سه تا پانزده جلسه درمان با لیزر پرتوان را دریافت می‌کنند. این جلسات درمانی معمولاً در بازه زمانی دو تا پنج جلسه در هفته انجام می‌شوند.
در صورت استفاده از لیزر درمانی برای تسکین درد حاد، ممکن است فواصل زمانی بین جلسات درمانی پس از هفته اول افزایش یابد. این ممکن است به دلیل بهبود علائم درد و کاهش نیاز به جلسات مکرر باشد.
در مواردی که لیزر درمانی برای درد مزمن ناشی از فتق دیسک یا آرتریت استفاده می‌شود، فواصل زمانی بین جلسات در طول کل دوره درمان ثابت خواهد بود. این به دلیل نیاز به درمان مداوم و پیوسته برای کنترل علائم درد مزمن است.
با این حال، تعیین تعداد جلسات و فواصل زمانی مشخص برای هر بیمار باید توسط یک پزشک متخصص بررسی و تصمیم‌گیری شود. وی با توجه به شرایط و نیازهای بیمار، برنامه درمانی مناسب را تعیین خواهد کرد.
