عضلات کف لگن به کنترل عملکرد مثانه و روده کمک می‌کنند. اگر این عضلات ضعیف شده یا آسیب دیده باشند، ممکن است بی‌اختیاری ادرار و مدفوع رخ دهد.
اگر بی‌اختیاری مثانه به دلیل مشکلات مربوط به ضعف عضله یا مشکلات عصبی باشد، ممکن است فیزیوتراپی به عنوان یک گزینه درمانی توصیه شود. معمولاً فیزیوتراپی همراه با سایر گزینه‌های درمانی تجویز میشود. بیوفیدبک یک روش درمانی بدون درد است که درباره عملکرد خاصی در بدن بازخورد شخصی – در محل- ارائه می‌کند. روش بیوفیدبک شامل اتصال چندین سنسور به بدن و کار با یک متخصص فیزیوتراپی برای یادگیری ورزش‌ها و تمرینات ذهنی و بدنی برای کنترل عضله است.
فهرست مطالب
انواع بی اختیاری
بی اختیاری می‌تواند در هر سنی، در زنان و مردان اتفاق بیفتد اما بیشتر در زنان و افراد مسن مشاهده میشود. حدود ۳۰ درصد از زنان مسن و ۱۵ درصد از مردان مسن دچار بی‌اختیاری میشوند. اگرچه بی اختیاری بیشتر در افراد مسن دیده میشود اما بخش طبیعی از فرآیند پیر شدن نیست. بی‌اختیاری می‌تواند به صورت ناگهانی و موقتی رخ دهد؛ مانند زمانی که فرد داروی خاصی مصرف می‌کند که تاثیرات ادرار آور دارد؛ یا اینکه می‌تواند دراز مدت و دائمی باشد. البته گاهی اوقات بی‌اختیاری درازمدت مزمن نیز برطرف میشود.
بی اختیاری انواع مختلفی دارد:
- بی‌اختیاری فوریتی، نشت کنترل نشده ادرار (با حجم متوسط تا زیاد) است که بلافاصله پس از نیاز فوری و غیر قابل کنترل به دفع ادرار رخ می‌دهد. وقتی چنین مشکلی وجود داشته باشد، بیدار شدن در طول شب برای ادرار کردن (شب ادراری) و بی اختیاری در طول شب معمول است.
- بی‌اختیاری استرسی. بی اختیاری استرسی، نشت ادرار به دلیل افزایش ناگهانی فشار داخل شکم است (به عنوان مثال زمانی که ادرار کردن با سرفه، عطسه، خندیدن، خم شدن یا بلند شدن اتفاق می‌افتد.) حجم نشت ادرار در این شرایط معمولاً کم تا متوسط است.
- بی‌اختیاری ادراری سرریز شده. این نوع از بی‌اختیاری زمانی اتفاق می‌افتد که مثانه بیش از حد پر شده باشد. حجم آن معمولاً کم است اما ممکن است نشتی ادرار مداوم باشد و در نتیجه مقدار زیادی از ادرار دفع شود.
- بی‌اختیاری عملکرد. نشت ادرار به دلیل مشکل در تفکر یا اختلال جسمی که ارتباطی با کنترل ادرار ندارد. به عنوان مثال ممکن است فرد به دلیل بیماری آلزایمر نیاز به دفع ادرار یا محل درست توالت را تشخیص ندهد. همچنین ممکن است افرادی که در بستر بیماری هستند، نتوانند فوراً خود را به توالت برسانند یا از تختخواب خارج شوند.
با این حال اغلب اوقات فرد درگیر بیش از یک نوع بی اختیاری است. چنین افرادی اغلب مبتلا به بی‌اختیاری مختلط نامیده میشوند.
دلایل بی‌اختیاری ادرار
چندین مکانیسم مختلف وجود دارند که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار شوند و اغلب یک بیمار درگیر بیش از یک مکانیزم است:
- ضعف اسفنکتر ادراری یا عضلات لگن (نارسائی خروجی مثانه)
- مسدود شدن مسیر خروج ادرار از مثانه به واسطه یک چیز (انسداد خروجی مثانه)
- اسپاسم یا فعالیت بیش از حد دیواره مثانه (که گاهی اوقات به آن مثانه بیش فعال گفته میشود)
- ضعف یا کم‌کاری عضلات دیواره مثانه
- هماهنگی ضعیف عضلات دیواره مثانه با اسفنکتر ادراری
- افزایش حجم ادرار
- مشکلات عملکرد
ضعف یا تحرک ضعیف عضلات دیواره مثانه، انسداد خروجی مثانه یا به طور خاص هر دو مورد می‌توانند منجر به ناتوانی در ادرار کردن (احتباس ادرار) شوند. احتباس ادرار باعث میشود مثانه بیش از حد پر شده و بی‌اختیاری ادراری سرریز شده اتفاق بیفتد.
افزایش حجم ادرار (به عنوان مثال ناشی از بیماری دیابت، داروهای ادرار آور یا مصرف بیش از حد الکل یا نوشیدنی‌های کافئین دار) می‌توانند میزان ادرار دفع شده بر اثر بی‌اختیاری را افزایش دهند و باعث ایجاد یک دوره بی‌اختیاری شومد یا حتی بی اختیاری موقتی به وجود بیاورند. با این حال چنین مواردی نباید باعث بی‌اختیاری مزمن شوند. مشکلات عملکردی معمولاً باعث افزایش حجم ادرار در افراد دچار بی‌اختیاری ادراری میشوند. با این حال به ندرت پیش می‌آید که مشکلات عملکردی تنها دلیل بی‌اختیاری دائمی باشند.
به طور کلی شایعترین دلایل بی‌اختیاری ادرار عبارتند از:
- مثانه بیش فعال در کودکان و بزرگسالان جوان
- ضعف عضلات لگن در زمان در نتیجه زایمان
- انسداد خروجی مثانه در مردان میانسال
- اختلال عملکرد مانند سکته مغزی و زوال عقل در افراد مسن
عضلات کف لگن کدامند؟
عضلات کف لگن، گروهی از عضلات متصل به استخوان لگن هستند که مانند یک بانوج از اندام‌های داخل لگن، از جمله مثانه و رحم (زهدان) پشتیبانی می‌کنند. این عضلات همچنین در اطراف مجرای ادراری شما (لوله ای که ادرار از طریق آن از بدن خارج میشود) قرار گرفته‌اند و انقباض و شل شدن این عضلات، عملکرد مثانه را کنترل می‌کند. وقتی این عضلات منقبض میشوند، مجرای ادرار را بسته و نشت ادرار از مثانه را متوقف می‌کنند. برای تخلیه مثانه، این عضلات باید شل شوند و امکان دفع ادرار را فراهم کنند. ضعف در این عضلات نیز می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادرار شود. ممکن است سندروم مثانه دردناک به دلیل تنش غیرطبیعی یا اسپاسم این عضلات باشد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در افرادی که مبتلا به بی‌اختیاری ادرار هستند، علائم و ویژگی‌های خاصی وجود دارد که باعث نگرانی میشوند. این علائم نشان دهنده آسیب نخاعی هستند. (به عنوان مثال ضعف در پاها یا از دست دادن احساس پاها یا اطراف دستگاه تناسلی یا مقعد)
افرادی که دارای این نوع علائم هشدار دهنده هستند، باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنند. افرادی که دارای چنین علائمی نیستند، باید با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک بر اساس علائم تشخیص داده شده و سایر نشانه‌های بیماری، تصمیم می‌گیرد که ویزیت بیمار باید چقدر سریع انجام شود. به طور کلی اگر بی‌اختیاری ادرار تنها نشانه بیماری باشد، یک هفته تاخیر در مراجعه به پزشک یا بیشتر مشکلی ندارد.
بیشتر افراد از صحبت کردن درباره بی‌اختیاری ادرار با پزشک خجالت می‌کشند. برخی افراد معتقدند که بی‌اختیاری ادرار بخشی از فرایند طبیعی است؛ با این حال حتی اگر بی‌اختیاری مدت زمان طولانی وجود داشته باشد یا در یک فرد مسن اتفاق بیفتد، ممکن است درمان به آن کمک کند. اگر علائم بی‌اختیاری ادرار آزار دهنده باشد، باعث ایجاد اختلال در زندگی شده یا باعث میشوند افراد فعالیت‌های اجتماعی خود را کاهش دهد. افرادی که دچار این مشکل هستند، باید به پزشک مراجعه کنند.
کاربردهای بیوفیدبک
مشکلات مثانه که با استفاده از بیوفیدبک قابل درمان هستند عبارتند از:
- بی‌اختیاری استرسی – از دست دادن کنترل ادرار با فعالیت بدنی
- بی‌اختیاری ادرار فوریتی- نیاز فوری به دفع ادرار که غیر قابل کنترل است.
- تداوم زیاد- نیاز مداوم به دستشویی
- احتباس ادرار ناشی از انقباض غیر عادی عضله لگن
- سیستیت بینابینی
- سندروم مثانه دردناک
همچنین ممکن است از این درمان قبل از عمل جراحی استفاده شود تا احتمال بروز چنین مشکلاتی پس از جراحی را کاهش دهد. در این روش درمان شما با استفاده از سنسورهای کوچکی که در خارج از بدن به شما متصل شده‌اند، می‌آموزید که عضلات اسفنکتر مقعدی چه زمانی منقبض میشوند و برای دستیابی به کارایی بیشتر آنها را تمرین می‌دهید. این شکل از رفتار درمانی به ایجاد کنترل عادات روده و حفظ آن کمک می‌کند.
درمان بیوفیدبک کف لگن چگونه عمل می‌کند؟
درمان بیوفیدبک کف لگن با آموزش مغز، و عضلات عمل می‌کند تا کمک کند این ارگان‌ها همراه با یکدیگر برای انقباض و انبساط عمل کنند. ممکن است شناسایی و آموزش این عضلات برای برخی افراد دشوار باشد. در تکنیک‌های بیوفیدبک همراه با تمرینات کگل، به بیماران کمک میشود تا یاد بگیرند که چگونه به شکل صحیح عضلات کف لگن را شل کرده و منقبض کنند تا عملکرد آنها موثرتر باشد.
در این روش درمانی، یک پروب حسگر کوچک، در خانم‌ها به صورت واژینال و در آقایان به صورت مقعدی وارد بدن میشود و سپس پدهای کوچکی روی شکم بیمار قرار می‌گیرند. اطلاعات دریافت شده به منظور اندازه گیری انقباض و شل شدن عضلات کف لگن و عضلات شکم، روی صفحه رایانه نمایش داده میشوند. این اطلاعات نه تنها عضلات لگن، بلکه عضلات مجاور مانند عضلات شکم را نیز نشان می‌دهند که بیمار در تلاش برای غلبه بر مشکلی که باعث ضعف یا آسیب عضلات کف لگن شده است، حرکت آنها را جایگزین عضلات کف لگن می‌کند.
هدف از این درمان این است که با دنبال کردن مجموعه‌ای از تمرینات خاص، بتوانید عضلات کف لگن را بدون استفاده از عضلات شکم منقبض کنید. شما می‌توانید قدرت انقباضات عضلانی خود در طی این تمرینات را روی صفحه کامپیوتر مشاهده کنید.
تایید دیداری شما را قادر می‌سازد تا در زمان صحیح، عضلات صحیح را شل کرده یا کنترل مثانه را به دست بیاورید. گاهی اوقات ممکن است برای تشویق عضلات کف لگن برای انقباض، به تحریک الکتریکی از طریق سنسور احتیاج باشد.
این درمان چه مدت طول می‌کشد؟
معمولاً جلسات درمانی طی ۶ تا ۸ هفته، به صورت هفته‌ای یک جلسه یک ساعته با یک پرستار متخصص انجام میشوند. پس از ۶ هفته یک برنامه ورزشی خاص ارائه میشود تا بیمار آن را در خانه دنبال کند.
همانطور که برای حجم بخشیدن به عضلات دست‌ها و پاها و سایر بخش‌های بدن به ورزش منظم احتیاج است، برای تقویت عضلات کف لگن نیز ورزش منظم لازم است و بدون ادامه دادن ورزش، قدرت عضلانی حفظ نخواهد شد.
درمان بیوفیدبک چقدر موثر است؟
درمان بیوفیدبک کف لگن برای ۷۰ درصد از بیماران موثر بوده و این بیماران بهبود قابل توجهی در علائم خود را گزارش کرده‌اند.
درمان بیوفیدبک همچنین می‌تواند به جلوگیری از نیاز به دارو یا عمل جراحی کمک کند. در برخی از بیماران تمرینات کف لگن و درمان بیوفیدبک به عنوان مقدمه‌ای برای آغاز درمان دارویی یا عمل جراحی به کار می‌رود.
