ورزش،گلوكز و گلیكوژن را در داخل ماهیچههای بدن میسوزاند ( این پدیده در صورتی رخ میدهد كه دیابت كنترل شده باشد). در حین و بعد از ورزش ، قندخون وارد ماهیچهها میگردد و سطح گلوكز و گلیكوژن را به حد طبیعی میرساند.
وجود برنامههای منظم ورزشی عملکرد انسولین را تنظیم میکند. حرکات ورزشی باید بصورت تمرینهای هوارسان (آیروبیك) باشد. ورزش های هوا رسان به فعالیتهایی گفته می‌شود كه با مصرف زیاد اكسیژن توأم باشند.
این نوع حرکات ورزشی دستگاههایی را كه برای سلولهای بدن اكسیژن تهیه میكنند، فعال میسازند. به دنبال انجام ورزش های هوارسان برای بیماران مبتلا به دیابت تغییرات سودمند و مفیدی در ریهها ، قلب و رگهای خونی پدید می‌آید.
با انجام ورزشهای هوارسان، بدن هوای بیشتری را به داخل ریهها منتقل میكند. به طور معمول ورزشهای هوارسان به فعالیتهای استقامتی گفته می‌شود كه به سرعت زیاد نیاز ندارد.
بهترین ورزش هوارسان برای دیابتی ها ، دویدن در مسافتهای طولانی و با آهنگ آرام است.ورزش های دیگر شامل اسكی ، صحرانوردی ، شنا ، دویدن آرام ، دوچرخهسواری پیاده روی و …هستند.
خیلی از افراد ممکن است گاه گاهی خواب رفتن دست و پا را به صورت موقتی تجربه کنند. این حالت هنگامی پیش می‌آید که یک فشار مداوم بر روی قسمتی از بدن وارد می‌شود و خونرسانی به اعصاب آن ناحیه را متوقف میکند. این امر باعث می‌شود که اعصاب آن قسمت از بدن نتواند که سیگنال‌های عصبی مهم را به مغز بفرستد. پزشکان معتقدند که “روش درمانی مناسب برای رفع خواب رفتن و گزگز مزمن دست و پا به عامل زمینه‌ای یا علت به وجود آمدن آن بستگی دارد. برای مثال اگر ناشی از دیابت باشد، درمان آن نیز باید متمرکز بر کنترل میزان گلوکز خون از طریق تکنیک‌های فیزیوتراپی و ورزش باشد.
فواید برنامه منظم ورزشی
1. كنترل بیماری
در ورزشهای دیابت در درازمدت مشاهده شده است كه حساسیت سلولها به انسولین افزایش مییابد. این امر در بهبود وضعیت بخصوص در افراد غیر وابسته به انسولین بسیار با اهمیت است. ورزش اگر در شرایط مناسب صورت گیرد یعنی بیماری قندخون نسبتاً كنترل شده داشته باشد، غلظت گلوكز پلاسما را ثابت نگه میدارد. علت این پدیده توازن بین برداشت گلوكز توسط عضلات و تولید متقابل گلوكز در كبد است.
2.كنترل و كاهش وزن
یك برنامه صحیح كنترل قندخون در افراد دیابتی غیر وابسته به انسولین به كاهش وزن آنها كمك میكند. كاهش وزن ناشی از ورزش، باعث كاهش بافت چربی میگردد، بنابراین مقاومت به انسولین در سلولها كاهش مییابد و به این ترتیب مصرف داروهای خوراكی پایینآورنده قند خون كم می‌شود. با انجام ورزشهای برنامه ریزی شده ، بافت چربی كاهش یافته و توده عضلانی افزایش مییابد.
3.آمادگی عضلانی
با ورزش مناسب برای دیابت ، تناسب عضلات را بالا میبرد. تحقیقات نشان داده است كه انقباضات عضلانی و عمل انسولین هر دو با هم مصرف گلوكز در طول ورزش را زیاد میكنند.
4.كاهش نیاز به داروهای خوراكی و انسولین
همراه با كنترل مطلوب قندخون و انجام تمرینات ورزشی مرتب در بیماران دیابتی ، مصرف قرصهای خوراكی در برخی افراد غیروابسته به انسولین كم می‌شود و در بیماران دریافت كننده انسولین نیز به علت وضعیت مطلوب متابولیك، میزان انسولین تزریقی كاهش مییابد. مطالعات نشان داده است كه در ماههای اولیه شروع برنامه های ورزشی ، انسولین تزریقی گاهی تا 20% یا حتی بیشتر كاهش مییابد.
5. اعتماد به نفس بیشتر
به نظر میرسد احساسات افراد دیابتی تا حدی نیز به حفظ قند خون در سطح طبیعی وابسته باشد. بیشتر افراد احتمالاً ناراحتی و از دست دادن كنترل احساسات را همزمان با سطح قندخون بسیار بالا یا بسیار پایین تجربه كردهاند. هنگامی كه غلظت قندخون در حد طبیعی است، احساسات تا حد زیادی بهبود مییابد. احساس بهبودی با فعالیتهای ورزشی مداوم و ورود این برنامه در زندگی بیماران پدید خواهد آمد.
6. تحمل تنشهای عصبی
ورزش وسیله موثری برای مبارزه با تنش (استرس) های عصبی در افراد مبتلا به قند خون است. هنگام ورزش موادی به نام آندورفین در خون ترشح میگردند كه موجب تسكین درد و آرامش روانی افراد میشوند.
آثار ورزش در دیابتی های وابسته به انسولین
ورزشهای منظم برای افراد وابسته به انسولین بسیار سودمند است.پژوهشگران كانادایی طی 16 ـ 12 هفته ورزش دادن به بیماران وابسته به انسولین ، بهبود مطلوبی در غلظت قندخون ناشتا و هموگلوبین گلیكوزیله آنها مشاهده نمودند.
در افراد دیابتی وابسته به انسولین ، تغییرات غلظت قندخون در طول ورزش بستگی زیادی به سطح انسولین خون دارد. سطح انسولین خون نیز به میزان انسولین تجویزشده و مقدار جذب انسولین در هر اندام وابسته است.
بهترین زمان پیشنهاد شده برای ورزش در دیابتی های وابسته به انسولین، بعد از میان وعدههای بعدازظهر و قبل از شام است.
نكاتی كه بیماران باید در هنگام ورزش كردن رعایت كنند :
1. كنترل قندخون می باید قبل ،حین و بعد از ورزش انجام شود
2. از وقوع افت قندخون در طول ورزش می بایستی با اجرای توصیههای زیر جلوگیری كرد :
– شروع ورزش 2 ـ 1 ساعت بعد از صرف غذا
– مصرف 40ـ 20 گرم كربوهیدرات اضافی پیش از ورزش دیابت و هر یك ساعت در طول ورزش
– پرهیز از ورزشهای سنگین در هنگامی كه انسولین تزریق شده بیشترین اثر خود را پیدا میكند.
– حركت دادن قسمتهایی از بدن كه انسولین در آنها تزریق نگردیده است ( به منظور پیشگیری از جذب سریع انسولین )
– كاهش میزان انسولین تزریقی به میزان 50 ـ 30 درصد در صورت لزوم (كوهنوردی، ورزشهای طولانی مدت )
3. بعد از ورزشهای طولانی قندخون كنترل گردد و كربوهیدرات ( مواد قندی ) اضافی مصرف شود. این عمل از افت قندخون كه ممكن است به صورت تأخیری پدید آید، جلوگیری میكند
آثار ورزش در افراد دیابتی غیروابسته به انسولین
در افراد غیروابسته به انسولین ، ورزش عامل اصلی كنترل قندخون است. عامل بعدی مصرف صحیح مواد غذایی است. مطالعات اخیر نشان داده است كه اجرای برنامه ورزشی منظم در افراد مبتلا به قند خون، ارزش بالایی در كنترل غلظت قندخون این افراد دارد.
پژوهشها نشان میدهد كه افزایش فعالیت بدنی، در پیشگیری از پیدایش دیابت نوع 2 ( غیر وابسته به انسولین) مؤثر است. این موضوع به ویژه در افرادی كه بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند، اهمیت بسیاری دارد. این افراد شامل افراد چاق ، فرزندان افراد مبتلا به قند خون و افراد با فشارخون بالا میباشند.
ورزش در مبتلایان به دیابت نوع 2 باعث افزایش حساسیت سلولها نسبت به انسولین می‌شود اما برای رسیدن به پاسخ درمانی مناسب، باید با رعایت رژیم غذایی صحیح همراه گردد.
