حرکات اصلاحی زانوی ضربدری

حرکات اصلاحی

پای نوزادان تا سن ۶ ماهگی ممکن است پرانتزی باشد که این وضعیت طبیعی است. اما پس از این سن، اگر پای پرانتزی یا زانوی پرانتزی (ژنو واروم) به شدت بیشتر شود، ممکن است به پای ضربدری (ژنو والگوم) تبدیل شود که نیاز به اصلاح تدریجی تا سن ۵ تا ۶ سالگی دارد تا به حالت هم‌ترازی طبیعی والگوس (انحراف رو به خارج مفصل) برسد.

کج شدن زانویکی از خمیدگی های غیرطبیعی ناحیه تحتانی ساق پا است. زمانی که زانوی خودرا لمس می‌کنید و فاصله زیادی بین مچ پا ها مشاهده می‌شود، در پزشکی به این کج بودن، زانوی ضربدری گفته می‌شود. بسیاری از کودکان تا سن ۳ سالگی دچار ساق پای خمیده می‌شوند و این خمیدگی به دلیل خم بودن ساق پا در رحم مادر است. این کودکان تا سن ۴ یا ۵ سالگی با زانوی ضربدری مواجه می‌شوند و در سن ۶ یا ۷ سالگی شروع به صاف شدن می‌کند. اگرچه در بعضی از کودکان پا ضربدری بودن ادامه دارد و در مراحل بعدی رشد ایجاد می‌شود. در این موارد دلایل زانوی ضربدری ناشناخته است و ممکن است بر اثر شرایطی مانند بیماری نرمی استخوان ایجاد شود. همچنین موارد بدشکلی‌های ژنتیکی نیز می‌تواند باعث بروز این کجی باشد.

در کودکان:

 زانو ضربدری در کودکان سالم زیر شش یا هفت سال نسبتا شایع است. چنین چیزی به این خاطر اتفاق می افتد که وزن کودک رو به خارج از مفصل زانو قرار می گیرد که این بخشی نرمال از رشد و نمو کودک است. پای ضربدری به خودی خود در سال های بین 10 – 4 سالگی اصلاح می شود. این تغییر شکل ممکن است به صورت موقتی در سن 3 سالگی به وجود آید و تا سن 7 سالگی به صورت خود به خودی اصلاح شود.

علائم زانوی ضربدری

درصورتیکه کودک مبتلا به علائم زانو ضربدری بایستد و زانوهای خود را به یکدیگر بچسباند ناحیه تحتانی ساق پا از یکدیگر جدا می شود و مچ پا ها نسبت به حالت طبیعی از یکدیگر دورهستند

فاصله کوچکی بین پا ها درمقایسه با پای طبیعی ایجاد می شود. در کودکان بالاتراز سن 4سال این فاصله بیشتر از10 سانتیمتراست اما جای نگرانی نیست اگرچه درصورت بروز علائم پای ضربدری باید به پزشک مراجعه کنید:

1-  فاصله بین مچ پاها بیشتراز 10 سانتیمترباشد.

2-  هنگام ایستادن تفاوت زیادی بین زاویه ناحیه تحتانی ساق پا باشد.

3-  زایه زانو بیش ازحد به سمت بیرون یا داخل باشد.

4-  به دلیل زاویه نامطلوب زانو درد در ناحیه زانو ایجاد شود.

5-  راه رفتن را با مشکل مواجه کند.

زانوی ضربدری در بزرگسالان

کجی زانو در بعضی از مواقع در بزرگسالان هم ایجاد می شود در افراد بزرگسال این عارضه براثربیماری هایی مانند آرتروز استخوان یا روماتیسم ایجاد می شود در موارد شدید این حالت غیرطبیعی برروی قسمت های دیگر بدن مانند مفصل لگن، کمر یا پا تاثیر می گذارد و درنهایت منجر به درد، اشکال در راه فتن و لنگ شدن می شود.

دلائل کج شدن زانو یا زانوی ضربدری

بعضی از نوزادان به خاطر وضعیت فشردگی آن‌ها در رحم مادر با زانو ضربدری به دنیا می‌آیند. پاهای کودک با شروع راه رفتن وی قوی‌تر می‌شوند (در حدود 12 تا 18 ماهگی). اما در این کودکان در 3 سالگی، پاهای کودک دچار خم می‌شوند. در این زمان هنگام ایستادن کودک، زانوها با یکدیگر تماس داشته، اما قوزک‌ها از یکدیگر جدا هستند. با رسیدن به سن بلوغ، پاها باز هم قوی‌تر شده و اکثر کودکان می‌توانند بدون تماس زانوها و قوزک به یکدیگر بایستند (بدون اینکه نیاز به وارد کردن فشار برای حفظ موقعیت وجود داشته باشد).

زانوی ضربدری در کودکان سالم زیر 6تا7 سال رایج است این به این دلیل است که وزن آنها برروی ناحیه خارجی مفصل زانو ایجاد می شود و این یکی از مراحل رشد طبیعی کودکان است در اکثرموارد کجی زانو بدون هیچ گونه درمان زانو ضربدری و خودبه خود اصلاح می شود. بدن کودکان در هنگام رشد تغییرات زیادی را متحمل می شود، که یکی از این تغییرات تغییر در حالت ساق پا است که به تدریج صاف می شود.

 درصورتیکه کجی زانو خود به خود اصلاح نشد و فاصله بین مچ پاها و پا ها بیشتر از10 سانتیمترباشد وزانوها متقارن نباشد کودک با مشکل در روند رشد مواجه است دراکثرموارد دلیل پای ضربدری ناشناخته است اگرچه تعدادی از شرایط که درکودکی ایجاد شود می تواند به بروز این اختلال کمک کند این شرایط در زیرعنوان شده است:

1-  نرمی استخوان: نرمی استخوان شرایطی است که برروی رشد کودک تاثیرگذاراست و بر اثر کمبود ویتامین دی دربدن ایجاد می شود ویتامین دی در مواد غذایی مانند روغن ماهی، تخم مرغ، دانه های مقوی وغلات وجود دارد.

2-  شرایط کبود موادغذایی: ویتامین سی هم مانند ویتامین دی می تواند بر روی رشد استخوان ها و مفاصل تاثیر بگذارد و باعث نرمی استخوان است اگرچه در موارد نادر ایجاد میشود.

3-  عوامل نادر ژنتیکی: این عوامل مانند ابتلا به سندروم کوهن است که می تواند باعث ایجاد مشکلاتی دریادگیری فرد، مشکلاتی در دید و ایجاد مشکلاتی در خم شدن مفاصل شود.

سوابق ابتلا به بدشکلی های ساختار مفصل ها هم می تواند یکی دیگر ازدلائل کجی زانویا زانوی ضربدری درکودکان باشد.

علت زانوی ضربدری دربزرگسالان

در بزرگسالان کجی استخوان می تواند بر اثر هر گونه آسیب دیدگی مانند شکستگی مچ پا و بیماری هایی مانند آرتروز استخوان یا روماتیسم ایجاد شود آرتروز مفصل زانو میتواند دربعضی ازمواقع باعث کج شدن زانو شود. کج شدن زانو می تواند باعث ایجاد فشار بروی قسمت زیر زانو و منجر به بیماری آرتروز در آینده شود.

تشخیص کج بودن زانو یا زانوی ضربدری

شما میتوانید علائم زانو ضربدری و کج بودن زانو را با اندازه گیری فاصله بین مچ پا ها هنگام ایستادن وچسباندن دوزانو به یکدیگر شناسایی کنید هم چنین میتوانید با خواباندن کودک برروی مفصل کمروصاف کردن پاها وچسباندن پاهابه یکدیگر فاصله داخل مچ پا ها را اندازه گیری کنید. اگرکودک درسن 2 یا4 سال است  و فاصله بین مچ پاها 10 سانتیمتر یا کمتراست کجی با رشد کودک خود به خود اصلاح می شود، اما درصورتیکه فاصله بیشتراز10 سانتیمترباشد کودک باید نزد پزشک برده شود فاصله بیشتراز10 سانتیمتر دربچه ها درسنین بیشتر باید ارزیابی شود که آیا مشکلات دیگری باعث کج شدن زانو شده است علاوه براندازه گیری فاصله بین مچ پاها پزشک موارد دیگری را نیزارزیابی میکند که شامل مواردزیراست

1-  ارتفاع پاها

2-  تقارن زانو

3-  تعادل پا،لگن وساق پا

4-  ارزیابی حالت راه فتن که به صورت طبیعی است یا خیر

ممکن است پزشک درصورت نیاز کودک شما را به یک جراح ارتوپد، فردی که در ارزیابی اختلالات و آسیب دیدگی هایی مفاصل و استخوان تخصص دارد ارجاع دهد. کودک شما برای تشخیص بهترعلت ایجاد زانوی ضربدری به عکس برداری بوسیله اشعه ایکس نیاز دارد.

ساق پا وپای کودک شما

درصورتیکه نگرانی درمورد رشد ساق پا وپای کودک خود دارید حتما به پزشک مراجعه کنید

درمان زانوی ضربدری یا کجی زانو

دراکثر موارد برای درمان پا ضربدری و کجی زانو  به دلیل اینکه این حالت غیر طبیعی با رشد کودک خود به خود اصلاح می شود، به هیچ گونه درمانی نیاز نمی باشد . در کودکان بیشتر از4 سال در صورتیکه فاصله بین مچ پا 10سانتیمتر یا کمتر باشد جای هیچ گونه نگرانی نیست این عارضه با رسیدن کودک به سن 6یا7سال خودبه خود اصلاح میشود اما درصورتیکه این فاصله بیشتراز10 سانتیترباشد برای درمان زانوی ضربدری باید کود ک را نزد پزشک ببرید چون ممکن است دلیل این عارضه موارد یا بیماری دیگری باشد

درمان ها براساس علت بروز عارضه

اگر کجی زانو به دلیل بیماری‌هایی مانند نرمی استخوان ایجاد شده باشد، درمان انحراف زانو نیازمند درمان قطعی نرمی استخوان است. نرمی استخوان معمولاً به دلیل کمبود ویتامین D در بدن ایجاد می‌شود. این ویتامین نقش مهمی در رشد و استحکام استخوان‌ها ایفا می‌کند. درمان نرمی استخوان می‌تواند با مصرف مکمل‌های ویتامین D یا تزریق ویتامین D انجام شود. همچنین مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D می‌تواند کمبود این ماده را جبران کند. نرمی استخوان یک بیماری است که علائم دیگری مانند درد مفاصل به شدت را به دنبال دارد.

یکی دیگر از موادی که بر روی نرمی استخوان تأثیرگذار است، کمبود ویتامین C است. می‌توان این کمبود را با مصرف مکمل‌های ویتامین C یا مواد غذایی حاوی این ویتامین جبران کرد.

حرکات کششی

 الف- کشش عضله دو سر رانی

1- برای انجام حرکات اصلاحی زانوی ضربدری  فرد رو به شکم می خوابد حال مچ پای او را به داخل چرخانیده و زانو را باز می کنیم تا عضله دوسر رانی کشیده شود.

2- فرد به پشت می خوابد و مچ پای او را به داخل می چرخانید. سپس زانو را صاف می کنیم و پا را بالا می آوریم تا عضله دوسر رانی کشیده شود.

ب- کشش نوار خاصره ای – درشت نئی

1- فرد به پهلو می خوابد. پایی که نوار خاصره ای درشت نئی آن کوتاه شده است؛ بالا قرار می گیرد. حال، پای بالایی را در حالی که زانو صاف است، به سمت عقب می بریم و به سمت پایین فشار می دهیم.

2- فرد در حالت ایستاده قرار می گیرد . پایی که نوار خاصرهای درشت نئی آن کوتاه شده است، اندکی عقب تر قرار می دهد. حال، لگن را به سمت همان پا جابه جا می کند تا نوار خاصره ای درشت نئی کشیده شود.

حرکات قدرتی

دربزرگسالان و درموارد شدید کجی زانو، انجام حرکات اصلاحی  و درمان زانوی ضربدری با ورزش می تواند به استقامت واستحکام مفصل زانو کمک کند.

تقویت عضلات نیم غشایی و نیم وتری

برای این منظور، فرد رو به شکم می خوابد. ساق او را به سمت داخل می چرخانیم و در مقابل خم کردن زانو توسط فرد در این وضعیت، مقاومت ایجاد می کنیم. در این حرکت، دو عضله نیم غشایی و نیم وتری بیشترین فعالیت را دارند.

براي اصلاح ابتدا با پزشك مشورت نماييد سپس تمرينات زير را شروع كنيد. تعداد تمرينات 10 عدد در 3 تكرار يعني 30 تمرين خواهد بود.

روي زمين بنشينيد. يك بالشت كوچك را زير زانو قرار دهيد. با 5 شماره زانو را به پايين فشار داده و نگاه داريد. عضله چهارسر ران را منقبض كنيد 5 شماره نگاه داريد و آزاد كنيد. يك پا را از زمين بلند كنيد. دست ها را روي ران بگذاريد بيش از 30 سانتي متر پا را بلند نكنيد. يك پا را تا 30 سانتي متر بلند كنيد و به سمت راست حركت دهيد و باز گرديد.

پاشنه پا را زمين بگذاريد. بالشت را برداريد حالا پهلوي پا را از خارج به سمت زمين برگردانده و از شماره 1 تا 5 بشماريد و سپس پا را به حالت اول برگردانيد. پاشنه پا را از زمين بلند نكنيد، حالا پاشنه را به سمت داخل بچرخانيد به طوري كه انحناي داخلي پا به زمين بچرخد و نزديك گردد. از شماره 1 تا 5 بشماريد و نگاه داريد سپس به حالت اول برگرديد. روي يك صندلي، كودك را بنشانيد. توپ بازي او را روي مچ پايش با دست هاي ببنديد و از او بخواهيد پايش را 10 مرتبه بالا بياورد و به سمت پايين برگردانند.

با حركت قبل نشسته و همراه توپ از وي بخواهيد پايش را بچرخاند تا قسمت داخلي پا رو به سقف قرار گيرد. تكرار 10 تايي باعث تقويت عضله چهارسر راني و دو قلو كودك خواهد شد. كودك را به پشت بخوابانيد. هنوز توپ مورد استفاده است، توپ را به زير زانو كودك ببنديد. از وي بخواهيد پايش را صاف بلند كند تا كف پارو به سقف قرار گيرد تكرار 10 تايي را انجام دهيد، تمرينات بالا را مي توانند با چرخش توپ تكرار كنند.

صاف کردن ساق پا وبالا بردن

جامعه جراحان ارتوپد آمریکا توصیه می کند قبل ازانجام هرکدام ازاین تمرینات با تمرینات سبک مانند پیاده روی، دوچرخه به مدت 5 دقیقه بدن خود را گرم کنید. زمانیه گرم شدید بر روی مفصل کمر بروی زمین درازبکشید یکی از زانوی های خود را خم کنید و کف پای خود را بر روی زمین قرار دهید پای دیگر را به صورت صاف بالا ببرید ماهیچه های ران را منقبض کنید و برای مدت زمان 5 ثانیه آنرا در حالت بالا نگه دارید مطمئن باشید که ناحیه کمر و تورسو آرام  و راحت است و از خم کردن کمر و کمانی شدن آن خودداری کنید این حرکت را حداقل برای هر پا ده مرتبه تکرارکنید. این تمرین بر روی عضلات چهار سر در جلوی ران تاثیر گذار است و از مفصل زانو محافظت می کند.

حرکت اصلاحی اسکوات بوسیله دیوار

بهترین روش برای تقویت عضلات پا و کمر، تکیه دادن به دیوار و انجام حرکت اسکوات است. برای این کار، پاهایتان باید فاصله‌ای از دیوار داشته باشند و حالت بدن خود را به حالت نیمه نشسته یا اسکوات تغییر دهید. زانوی شما باید در یک خط راست با انگشتان پا باشد و پاهای شما باید به اندازه عرض شانه باز باشند. زاویه اسکوات باید 90 درجه یا بیشتر باشد. ماهیچه‌های شکم خود را فشار دهید و برای 10 ثانیه در حالت اسکوات بمانید. برای افزایش استقامت، می‌توانید مدت زمان نگهداشتن خود در حالت اسکوات را افزایش دهید.

حرکت برای تقویت همسترینگ

پشت یک صندلی را نگه دارید وزن خود رابروی  یکی ازپاهاقراردهید وپای دیگر را عقب تر به صورت خمیده نگه دارید. برای استراحت انگشتانتان روی زمین قراردهید با ایجاد فشاربروی ناحیه همسترینگ پاشنه پای خود را به سمت باسن بالا بیاورید دراین حالت برای مدت 5 ثانیه بمانید و سپس ساق پای خود را پایین بیاورید. این حرکت را 10 مرتبه برای هرپا تکرارکنید شما باید این حرکت را کنترل کنید وازمفاصل همسترینگ زمانیکه ساق پای خود را بالا می آورید استفاده کنید

فشاربروی زانو

بروی زمین یا نیمکت بشینید یکی ازساق پا هایتان را به صورت صاف درجلوی خود قراردهیدیک حوله به پشت زانوی خود بپیچیدبا کشش ساق پا عضلات چهارسررا منقبض کنید وبروی پشت زانو که بوسیله حوله پوشیده شده فشارواردکنید این حرکت را به مدت 3 ثانیه نگهدارید سپس زانوی خود را آزاد کنید و حرکت را برای هر دو ساق پا با 10 تکرارانجام دهید.

درمان زانوی ضربدری با جراحی

بسیاربه ندرت و برای موارد شدید برای درمان پای ضربدری جراحی انجام میشود جراحی زمانیکه فاصله بین مچ پا های کودک بیشتراز10 سانتیمترباشد  وناحیه تحتانی ساق پاهای او بیش ازحد انحنا داشته باشد وباعث ایجاد درد و اشکال در راه رفتن شده باشد انجام می شود جراحی معمولا با انجام موارد زیر انجام می شود:

1-  کنترل رشد: دراین جراحی با قراردادن یک پلیت کوچک درناحیه داخلی زانو به تدریج باعث اصلاح رشد زانو و درمان پای ضربدری  درمدت زمان 6تا12 ماه می شوند.

2-  اوستئوتومی: دراین جراحی قسمتی ازاستخوان ساق پا برداشته میشود وبا اصلاح زاویه زانو باعث جلوگیری از ایجاد فشار بر روی مفصل می شوند.

کنترل رشد اغلب برای افراد بالاتراز14 تا16 سال که هنوز مراحلی از رشدشان باقی مانده است انجام می شود.

توصیه های مهم درمان زانوی ضربدری با جراحی در بزرگسالان

درصورتیکه به جراحی نیاز دارید و عادت به کشیدن سیگاردارید بسیارمهم است که دوهفته قبل و حداقل 3 ماه بعد از جراحی زانوی ضربدری از کشیدن سیگار خودداری کنید به دلیل اینکه مصرف سیگار باعث جلوگیری از جریان خون در استخوان ها می شود و می تواند از روند بهبودی جلوگیری کند یا آنرا به تعویق بیندازد. درصورتیکه شما جراحی استئوتومی انجام داده باشید حداقل 6تا 8هفته بعدازجراحی می توانید رانندگی کنید.