بیماری نقرس بعلت افزایش اسید اوریک در خون: درمان با دارو و فیزیوتراپی

نقرس یک نوع آرتروز است که به دلیل رسوب بلورهای اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب مفصل انگشتان پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد، موجب متورمی، گرمی و حساسیت در مفصل آسیب دیده می‌شود. نقرس بیشتر در مردان دیده می‌شود، اما زنان نیز می‌توانند پس از یائسگی به آن مبتلا شوند. بروز جهانی این بیماری حدود 0.08٪ است و گاهی اوقات می‌تواند چندین مفصل را به صورت همزمان درگیر کند که به نقرس چند مفصلی معروف است.

درمان نقرس بسیار مهم است زیرا درد و علائم آن می‌تواند برای مدتی باعث ناراحتی و محدودیت حرکت شود. استفاده از داروهای ضد نقرس، بهترین توسط روماتولوژیست یا پزشک آرتروز تجویز می‌شود. همچنین فیزیوتراپی و استفاده از درمان‌های خانگی مانند تغییرات در رژیم غذایی و مصرف مایعات، از روش‌های موجود برای درمان نقرس هستند.

دلایل بیماری نقرس چیست؟ 

بیماری نقرس می‌تواند در صورت تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد شود و باعث التهاب و درد شدید در مفاصل آسیب دیده می‌شود. بلورهای اسید اوریک به دلیل وجود مقدار بیش از حد اسید اوریک در جریان خون تشکیل می‌شوند. اسید اوریک محصولی از پورین‌ها است (که به طور طبیعی در موجودات زنده وجود دارد). هنگامی که پورین‌ها در بدن تجزیه می‌شوند، این ماده تولید می‌شود.

پورین را می‌توان از طریق غذاهای خاص مانند گوشت، غذاهای دریایی، استیک و نوشیدنی‌های الکلی و نوشیدنی‌های حاوی قندهای میوه (فروکتوز) نیز بدست آورد.

به طور کلی، اسید اوریک از طریق کلیه ها و ادرار دفع می‌شود. اما در بیماری نقرس، بدن بیش از حد اسید اوریک در خون تولید می‌کند یا کلیه اسید اوریک کمتری را از طریق ادرار دفع می‌کند. این امر منجر به تشکیل و رسوب کریستال‌های اسید اوریک (ریز، سوزن مانند) در مفاصل می‌شود که باعث التهاب و درد می‌شود.

علائم بیماری نقرس چیست؟ 

علائم و نشانه‌های بیماری نقرس به طور ناگهانی (معمولاً در شب‌ها) رخ می‌دهد. این علائم شامل:

• درد شدید مفصلی: بیماری نقرس عمدتا مفصل انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند در هر مفصلی مانند مچ پا، زانو، آرنج، مچ دست و انگشتان ایجاد شود. درد نقرس در چهار تا دوازده ساعت اول پس از شروع آن شدید می‌شود.
• ناراحتی طولانی: برخی از ناراحتی‌های مفصل از چند روز تا چند هفته پس از فروکش شدن درد شدید ادامه دارد.
• التهاب و قرمزی: مفصل آسیب دیده حساس، دردناک، متورم، گرم و قرمز می‌شود.
• دشواری در حرکت مفصل: مفاصل دردناک منجر به محدودیت حرکت می‌شوند.

عوامل خطر بیماری نقرس چیست؟ 

عواملی که سطح اسید اوریک را در بدن افزایش می‌دهند عبارتند از:

• سن و جنسیت: بیماری نقرس در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود، زیرا مردان دارای سطح اسید اوریک بالاتری در بدن هستند. با این حال، زنان پس از یائسگی به دلیل تولید بیش از حد اسید اوریک در بدن، می‌توانند بیماری نقرس را تجربه کنند. سطح اسید اوریک در مردان و زنان متفاوت است ممکن است به دلیل تغییرات سطح استروژن در بدن باشد. مردان می‌توانند در 3 تا 50 سالگی نقرس داشته باشند، در حالی که زنان می‌توانند پس از یائسگی دچار شوند.
• رژیم غذایی: رژیم غذایی حاوی غذاهای دریایی، گوشت و نوشیدنی‌های الکلی، مانند آبجو و نوشیدنی‌های حاوی قند می‌تواند سطح اسید اوریک را در بدن افزایش دهد.
• چاقی: افراد دارای اضافه وزن می‌توانند مقدار بیشتری اسید اوریک در بدن تولید کنند که دفع آن‌ها برای کلیه ها دشوار می‌شود.
• سابقه خانوادگی: اگر هر یک از اعضای خانواده به بیماری نقرس مبتلا باشد، خطر ابتلا به بیماری نقرس افزایش می‌یابد. در خانواده‌ها این بیماری به صورت ارثی می‌شود.
• شرایط پزشکی: بیماری‌ها و شرایط خاصی مانند فشار خون بالا، دیابت، سندرم متابولیک و بیماری‌های قلبی و کلیوی می‌توانند خطر نقرس را افزایش دهند.
• داروهای خاص: داروهایی مانند داروهای ادرار آور تیازید برای درمان فشار خون، آسپیرین با دوز پایین و داروهای ضد رد پیوند عضو برای افرادی که پیوند عضو انجام می‌دهند می‌توانند سطح اسید اوریک را در بدن افزایش دهند.
• جراحی یا ضربه اخیر: هر گونه جراحی یا ضربه ای که اخیراً اتفاق افتاده باشد، می‌تواند خطر بیماری نقرس را افزایش دهد.

عوارض بیماری نقرس چیست؟ 

برخی از عوارض بیماری نقرس عبارتند از:

• نقرس راجعه: بعضی از افراد هر ساله می‌توانند بیماری نقرس را تجربه کنند که با استفاده از داروها قابل درمان است. داروها می‌توانند از حملات مکرر نقرس جلوگیری کنند در صورت عدم درمان بیماری، ممکن است باعث تخریب و فرسایش مفاصل آسیب دیده شود.
• نقرس پیشرفته: در صورت عدم درمان نقرس، رسوبات بلورهای اسید اوریک در زیر پوست وجود دارد که توفی نامیده می‌شوند. توفی می‌تواند روی انگشتان، دست ها، آرنج و پاها به صورت گره ای بدون درد ایجاد شود و در هنگام حملات نقرس حساس و دردناک شود.
• سنگ کلیه: در بیماران مبتلا به نقرس، ممکن است بلورهای اسید اوریک جمع شده و در مجاری ادراری سنگ ایجاد کنند. این شرایط با استفاده از داروها قابل درمان است.

چگونه می‌توان بیماری نقرس را تشخیص داد؟

تشخیص بیماری نقرس را می‌توان با انجام آزمایشات مختلف انجام داد، که شامل موارد زیر است:

• تست آسپیراسیون مایعات مفصلی: پزشک مایعات مفصل را از ناحیه آسیب دیده با استفاده از سرنگ جمع می‌کند. نمونه تحت میکروسکوپی بررسی می‌شود که بلورهای شفاف اسید اوریک را نشان می‌دهد.
• آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی سطح اسید اوریک و کراتینین در خون تجویز کند. آزمایش خون می‌تواند نتایج مثبت کاذب بدهد، زیرا ممکن است برخی از افراد سطح اسید اوریک در خون بالا داشته باشند، اما هرگز بیماری نقرس را تجربه نمی‌کنند. بنابراین، پزشکان نمی‌توانند به آزمایش خون اعتماد کنند.
• تصویربرداری با اشعه ایکس: برای بررسی تغییرات معمولی مفصل در نقرس و رد سایر دلایل التهاب مفاصل، اشعه ایکس مفصل انجام می‌شود.
• سونوگرافی: سونوگرافی (اسکلتی عضلانی) برای تشخیص بلورهای اسید اوریک در مفاصل و پوست (توفوس) انجام می‌شود. این روش در اروپا بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• سی تی اسکن با انرژی دوگانه: این یک روش تصویربرداری پیشرفته است که به دلیل هزینه زیاد و توزیع کمتر از آن زیاد استفاده نمی‌شود. از این روش برای تشخیص بلورهای اسید اوریک در مفاصل استفاده می‌شود، حتی اگر مفاصل ملتهب نباشند.

درمان بیماری نقرس چیست؟

بیماری نقرس و عوارض ناشی از آن با استفاده از روش‌های درمانی زیر قابل درمان است:

داروها 

داروها برای حملات نقرس:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): NSAIDها شامل ایبوپروفن (Advil)، ناپروکسن سدیم (Aleve) و برخی داروهای قدرتمند مانند سلکوکسیب (Celebrex) و ایندومتاسین (Indocin) است. این داروها می‌توانند علائم حملات نقرس را کاهش دهند. برخی از عوارض جانبی شامل درد، خونریزی و زخم معده است.
• کلشی سین: پزشک ممکن است کالشی سین (Colcrys و Mitigare را برای کاهش موثر درد نقرس) توصیه کند. عوارض جانبی شامل تهوع، استفراغ و اسهال است.
• کورتیکواستروئیدها: استروئیدهایی مانند پردنیزون در کنترل درد و التهاب نقرس کمک می‌کنند. می‌توان آن را به صورت خوراکی تجویز یا به مفاصل تزریق کرد.

سایر داروها 

داروهای پیشگیری از عوارض نقرس:

• داروهای مهار کننده‌های گزانتین اکسیداز (XOI) جلوگیری از تولید اسید اوریک را در بدن مسدود می‌کنند. این داروها عوارض جانبی از جمله بثورات و حالت تهوع دارند.
• داروهای اوریکوزوریک توانایی کلیه‌ها در برداشتن اسید اوریک از بدن را بهبود می‌بخشند. اما عوارض جانبی این داروها شامل بثورات جلدی، معده درد و سنگ کلیه می‌شود.

درمان فیزیوتراپی برای نقرس 

در حالی که نقرس باعث حملات شدید و ناگهانی درد و حساسیت در مفاصل می‌شود، فیزیوتراپی می‌تواند علائم این بیماری را برطرف کرده و از عود مجدد آن جلوگیری کند. فیزیوتراپی شامل انواع تمرینات است که علائم را کاهش می‌دهد.

تمرینات کششی 

حرکات کششی انعطاف پذیری را در بدن شما افزایش می‌دهد و یک فیزیوتراپیست شما را وادار به انجام تمرینات متوسط برای کاهش سفتی و افزایش گردش خون می‌کند. انجام کشش‌های ساده، مانند خم شدن زانو، به کاهش تنش در مفاصل و کاهش التهاب کمک می‌کند. خم شدن زانو با تکیه دادن، با اندکی خم شدن در زانوها و تلاش برای لمس انگشتان پا انجام می‌شود. برخی از فیزیوتراپیست ها انجام تمرینات دامنه حرکتی را توصیه می‌کنند که در یوگا، تای چی و پیلاتس نقش دارند.

برنامه استقامت 

یک فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا تمرینات استقامتی را برای بهبود گردش خون، عملکرد قلب و تسکین علائم نقرس آغاز کنید. از آنجا که نقرس غالباً به پاهای شما حمله می‌کند، مهم است که به تمرینات کم ضربه بپردازید که فشار بیشتری به اندام تحتانی وارد نمی‌کند. فیزیوتراپی شامل یک برنامه شنا یا دوچرخه سواری ثابت است که به راحتی توسط یک درمانگر قابل کنترل است. با بهبود شرایط، تمرینات شدیدتر می‌شوند.

برنامه قدرتی 

تمرینات تقویت کننده باعث ایجاد وضعیت مناسب و تقویت عضلات می‌شوند، که به شما مفاصل سالم و قوی می‌دهد. فیزیوتراپی شامل استفاده از دمبل‌های سبک برای انجام تمرینات ساده پا، مانند اسکات و لانژ است. این تمرینات باعث بهبود گردش خون در پاها و اندام‌های پایین بدن می‌شود و از التهاب مفاصل جلوگیری می‌کند.

• برای انجام حرکت اسکات، زانوها را خم کنید تا زمانی که عضلات همسترینگ با زمین موازی شوند و سپس به آرامی بایستید.
• حرکات لانج به همان روش شروع می‌شود، اما به جای خم شدن، یک قدم به جلو بروید. در حالی که بالا تنه را به صورت عمودی نگه داشته اید، پای جلوی خود را به سمت جلو متمایل کنید تا جایی که زانوی پشت شما فقط از زمین خارج شود. یک قدم عقب بروید و با پای دیگر این کار را تکرار کنید. یک فیزیوتراپیست وزنه ها و تکرارهای مناسب را به شما توصیه می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که تمرینات را با فرم صحیح انجام می‌دهید.

درمان خانگی نقرس و روش‌های پیشگیری چیست 

هنگام حمله نقرس، اولین کاری که بیمار باید انجام دهد، تسکین درد نقرس است. در اینجا چند روش مراقبتی در منزل که می‌توانید انجام دهید آورده شده است:

1- برای کمک به تورم مفاصل و دریافت گردش خون مناسب، بالا بردن مچ پا از سطح قفسه سینه توصیه می‌شود.

2- استفاده از کمپرس سرد یا کمپرس یخ برای تسکین درد و کاهش تورم در مفاصل بهتر است. می‌توانید این کار را با کمپرس گرم انجام دهید تا گردش خون در ناحیه آسیب دیده تسریع شود.

3- با استفاده از آتل مفاصل متورم را با پارچه بپیچید تا تورم کم شود و از آسیب بیشتر جلوگیری شود. همچنین می‌توانید با استفاده از عصا از خود حمایت کرده و وزن مفصل را کاهش دهید.

4- با حرکت دورانی، مچ پا را ورزش دهید.

5- ماساژ ملایم همچنین می‌تواند گردش خون را تقویت کند.

6- مایعات زیادی بنوشید تا اسیدهای اوریک در بدن رقیق شود. آبرسانی مداوم به خود اثر پاک کنندگی دارد و از شدت حمله نقرس می‌کاهد.

7- از غذایی که باعث افزایش سطح اسیدهای اوریک می‌شود، خودداری کنید. این‌ها غذاهای غنی از پورین مانند ماهی، آنچوی، صدف، گوشت و مواد گوشتی، تخم مرغ و کافئین (قهوه، چای، کولا، شکلات) هستند.

8- فقط یک وعده در روز از این غذاها مانند اسفناج، غلات و نان های سبوس دار، غذاهای تخمیری، مارچوبه، لوبیای خشک، گل کلم، عدس، قارچ، بلغور جو دوسر، نخود خشک میل کنید.

9- از مصرف نوشیدنی‌های الکلی به خصوص آبجو که تخمیر شده و دارای اسید اوریک زیاد است، خودداری کنید.