میوپاتی و میوزیت عبارتند از عارضه‌هایی در حوزه عصبی-عضلانی که می‌توانند منجر به مشکلاتی نظیر ضعف یا سفتی عضلات شوند. اغلب موارد میوپاتی تشخیص داده نمی‌شوند یا اشتباهاً با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شوند.
درمان فیزیوتراپی می‌تواند عضلات را قوی‌تر کند، خشکی و گرفتگی عضلات را برطرف نماید و همچنین انجام کارهای روزمره را آسان‌تر کند. متخصصان فیزیوتراپی نیز حرکات ورزشی مناسب را به بیماران مبتلا به میوپاتی آموزش می‌دهند تا توانایی حرکتی و استقلال آنها را حفظ کنند.
فهرست مطالب
میوپاتی و میوزیت چیست؟
میوپاتی نوعی بیماری عضلانی است که باعث اختلال در عملکرد فیبرهای عضلانی میشود. میوپاتی مشکلاتی را در عضله‌هایی ایجاد می‌کند که از آنها برای حرکت‌های ارادی مانند راه رفتن یا گرفتن اشیاء استفاده می‌کنیم. اغلب بیماران مبتلا به میوپاتی دچار ضعف یا خشکی عضلات هستند.
میوزیت نوعی از میوپاتی است که عضله‌ها را ملتهب می‌کند و به ضعف، ورم و درد عضلانی دامن می‌زند. بسیاری از بیماران مبتلا به انواع میوپاتی، از جمله میوزیت، علائمشان را مدیریت می‌کنند و از یک زندگی طولانی و فعال لذت می‌برند. مصرف دارو غالباً علائم را برطرف می‌کند و بهبودی کامل در بعضی موارد حاصل میشود. پیش‌آگهی درمان به نوع میوپاتی و ابتلا به بیماری‌های دیگری مانند ناراحتی‌های قلبی بستگی دارد.
چه کسانی به میوپاتی مبتلا می‌شوند؟
میوپاتی طیف گسترده‌ای از بیماران را درگیر می‌کند؛ بعضی گونه‌های میوپاتی در بزرگسالان یا کودکان شایع‌تر است و درصد شیوع بعضی گونه‌ها نیز در آقایان یا بانوان بالاتر است. برای مثال درصد شیوع میوزیت در گروه‌های سنی و جنسیتی به شرح زیر است:
- سن: درماتومیوزیت نوعی میوپاتی است که بالاترین درصد شیوع را در کودکان دارد.
- جنسیت: درماتومیوزیت و پلی‌میوزیت در میان بانوان شایع‌تر است. نوع دیگری از میوپاتی به نام میوزیت جسم انکلوزیونی بیشتر آقایان را درگیر می‌کند و بیماران معمولاً بالای 50 سال دارند.
دلایل ابتلا به میوپاتی
نوعی از میوپاتی به نام میوپاتی ایدئوپاتیک وجود دارد که دلیل ابتلا به آن مشخص نیست. میوپاتی ارثی نوع دیگری از میوپاتی است که به ارث رسیدن تغییر ژنتیکی از والدین به فرزندان علت ابتلا به آن است.
دیگر دلایل شناخته شده ابتلا به میوپاتی به شرح زیر است:
- بیماری‌های خودایمنی: وقتی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به عضله‌های خود حمله می‌کند.
- اختلال‌های الکترولیتی: الکترولیت‌ها موادی هستند که عملکردهای بدن را کنترل می‌کنند؛ تولید الکترولیت‌ها در اثر ابتلا به این اختلال‌ها بسیار زیاد یا کم میشود.
- میوپاتی ناشی از مصرف داروهایی مانند گونه‌های خاصی از استروئیدها و داروهای پایین آورنده کلسترول: از این نوع میوپاتی با اصطلاح میوپاتی القاء شده در اثر مصرف دارو یاد میشود.
- بیماری‌های تیروئیدی: غده تیروئید که به تنظیم متابولیسم بدن کمک می‌کند، پرکار یا کم‌‌کار میشود و مقدار هورمون‌هایی که تولید می‌کند، بیش از حد زیاد یا کم میشود.
- ویروس یا عفونت‌های مانند HIV و آنفلوآنزا که به بافت‌های عضلانی حمله می‌کنند و آسیب می‌زنند.
انواع میوپاتی
- درماتومیوزیت: سیستم ایمنی به رگ‌هایی حمله می‌کند که مسئول خون‌رسانی به عضله‌ها و پوست هستند؛ در نتیجه راش پوستی همراه با توده‌های سخت زیرپوستی ایجاد میشود. درماتومیوزیت عارضه نادری است که هر ساله از هر ده میلیون فرد بزرگسال، یک نفر به آن مبتلا میشود.
- پلی‌میوزیت: سیستم ایمنی به فیبرهای عضلانی حمله می‌کند. ضعف عضلانی باعث میشود که برخاستن از روی صندلی یا بالا بردن اشیاء برای بیمار دشوار شود.
- میوزیت جسم انکلوزیونی: بیماران مبتلا به این نوع میوزیت علاوه بر التهاب، با مشکل تحلیل رفتن توده عضلانی نیز مواجه می‌شوند. این بیماری معمولاً بزرگسالان 50 سال به بالا را درگیر می‌کند.
- میوپاتی خودایمنی نکروز دهنده: این بیماری نادر مشابه پلی‌میوزیت است، با این تفاوت که علائم آن ناگهانی و شدیدتر است. نکروز یا مرگ سلول‌های بافت عضلانی، ویژگی اصلی این نوع از میوپاتی است.
- میوپاتی‌های متابولیک: تغییرات ژنتیک ارثی علت ابتلا به این گروه از بیماری‌ها است. این عارضه‌ها بر متابولیسم بدن اثر می‌گذارند و در نتیجه چگونگی تبدیل غذا به انرژی تغییر می‌کند. از جمله علائم میوپاتی‌های متابولیک می‌توان به درد و ضعف اشاره کرد. انواع میوپاتی متابولیک به شرح زیر است:
- کمبود اسید مالتاز (بیماری پمپ): سندرم پمپ باعث ضعف آهسته و پیشرونده عضلات، به ویژه در عضلات کنترل کننده تنفس و عضلات پا، بازو و بالاتنه میشود.
- کمبود فسفوریلاز (بیماری مک‌آردل): بیماری مک‌آردل باعث عدم‌تحمل ورزش میشود، به عبارت دیگر بیمار نمی‌تواند ورزش کند یا ورزش کردن برایش بسیار سخت است.
- کمبود آنزیم دبرانچر (بیماری کوری یا فوربس): این بیماری به ضعف عضلانی شدید و اختلال در عملکرد کبد دامن می‌زند که موجب افزایش وزن و دردهای شکمی میشود.
- میوپاتی‌های میتوکندریال: این گروه از بیماری‌ها بر میتوکندری‌ها، یعنی محل تولید انرژی توسط سلول‌ها اثر می‌گذارند. میوپاتی میتوکندریال باعث ضعف عضلانی و ناراحتی‌های عصبی مانند تشنج، کاهش شنوایی و مشکل در حفظ تعادل میشود.
علائم میوپاتی
علائم مشترک انواع میوپاتی به شرح زیر است:
- ضعف عضلانی؛
- خستگی مزمن، حتی در اثر راه رفتن یا ایستادن؛
- زمین خوردن یا سکندری خوردن مکرر
- مشکلات تنفسی یا بلع.
انواع میوپاتی، به‌جز علائم فوق، علائم خاص خود را نیز دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
پلی‌میوزیت
- به سختی بلند شدن از حالت نشسته؛
- مشکل در بلند کردن اشیاء یا بردن دست بالای سر
- ابتلا به عارضه‌هایی مانند آرتریت، ضربان قلب غیرعادی و نارسایی احتقانی قلب.
درماتومیوزیت
- راش پوستی؛
- کاهش وزن؛
- تب خفیف؛
- حساسیت به نور
- رسوب کردن کلسیم زیر پوست و ایجاد توده‌های سفت زیرپوستی.
میوزیت جسم انکلوزیونی
- ضعف مچ و انگشتان دست
- به سختی انجام دادن کارهایی مانند بستن دکمه‌ها، گرفتن یا فشردن اشیاء در دست.
تشخیص میوپاتی
گروهی از متخصصین ارزیابی کاملی را انجام می‌دهند. پزشک از بیمار می‌خواهد که علائمش را شرح دهد، سپس پرونده پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و معاینه بالینی انجام می‌دهد. همچنین پزشک دستور انجام آزمایش‌های مختلفی را می‌دهد تا با توجه به نتایج آنها به تشخیص قطعی برسد. آزمایش‌های زیر برای تشخیص میوپاتی انجام میشود:
- نوار عصب و عضله (EMG): ارزیابی عصبی ـ عضلانی با گرفتن نوار عصب و عضله شروع میشود. گرفتن نوار EMG تقریباً 30 دقیقه طول می‌کشد. نوار عصب و عضله فعالیت‌های الکتریکی را اندازه‌گیری می‌کند تا پزشک متوجه شود که آیا مشکلی در انتقال پیام‌ها بین عصب‌ها و عضله‌ها وجود دارد یا خیر.
- نمونه‌برداری: پزشکان نمونه‌برداری (بیوپسی) از پوست یا عضله را برای رسیدن به تشخیص قطعی انجام می‌دهند. پزشک نمونه کوچکی از بافت را برمی‌دارد و برای متخصص پاتولوژی می‌فرستد. متخصص پاتولوژی نمونه را در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ تجزیه می‌کند و نتیجه را ظرف یک روز اعلام می‌کند.
- سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای تهیه تصاویری دقیق استفاده میشود. سونوگرافی عضله التهاب عضلانی را نشان می‌دهد.
- MRI (تصویربرداری روزنانس مغناطیسی): در این روش از امواج رادیویی و آهن‌رباهای قوی برای تهیه تصاویری دقیق از بدن استفاده میشود. پزشک محل آسیب عضلانی را از روی MRI تشخیص می‌دهد. همچنین MRI تغییراتی را که به مرور زمان در عضلات ایجاد شده است، نشان می‌دهد.
- آزمایش خون: بالا بودن میزان آنزیم‌های عضلانی که نشانه التهاب است، در آزمایش خون مشخص میشود. همچنین پزشکان از DNA آزمایش خون برای بررسی تغییرات ژنتیک استفاده می‌کنند.
درمان میوپاتی
پزشکان سعی دارند پیشرفت بیماری را کند کنند و علائم آن را کاهش دهند. آنها به بیماران مبتلا به میوپاتی کمک می‌کنند تا زندگی راحت‌تر و با استقلال بیشتری داشته باشند. یک تیم چندتخصصی، شامل متخصصان زیر، به منظور درمان بیمار و بهبود وضعیت او مشارکت دارند:
- متخصص بیماری‌های عصبی-عضلانی
- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
- متخصص پوست
- متخصص روماتولوژی
- مددکار اجتماعی
این تیم از تخصص خود برای طراحی یک برنامه درمانی منحصربه‌فرد برای هر بیمار استفاده می‌کند. در ادامه، با روش‌های مختلف درمان میوپاتی آشنا می‌شوید.
درمان دارویی
پزشک داروهایی را برای کاهش التهاب تجویز می‌کند. داروهای زیر برای درمان میوپاتی کاربرد دارد:
- استروئیدها: داروهای استروئیدی التهاب عضله‌ها را کم می‌کند و به بازیابی قدرت عضله‌ها کمک می‌کند. داروهای استروئیدی معمولاً به صورت قرص مصرف میشود، البته امکان دریافت داروهای استروئیدی از طریق تزریق در سرم نیز وجود دارد.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: این دسته از داروها حمله سیستم ایمنی به بدن را متوقف می‌کند و به‌این‌ترتیب التهاب را کاهش می‌دهد. اگر علائم پس از مصرف کردن داروهای استروئیدی برطرف نشود، این داروها تجویز میشود.
فیزیوتراپی
درمان فیزیوتراپی میوپاتی شامل رویکردهای زیر میشود:
- تقویت عضله‌ها؛
- کشش؛
- بازآموزی روش صحیح راه رفتن؛
- بهبود تعادل؛
- آموزش روش‌های مناسب برای انتقال بین حالت‌های مختلف؛
- کنترل تنفس و
- هیدروتراپی یا آب‌درمانی.
درمان فیزیوتراپی علائم میوپاتی را برطرف می‌کند و سرعت پیشرفت جسمی میوپاتی را آهسته می‌کند. میوپاتی تغییرات شدیدی را ایجاد می‌کند که کیفیت زندگی بیماران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. متخصصان فیزیوتراپی می‌دانند که نیازهای تمام بیماران با هم یکسان نیست، اما علائم شایعی وجود دارد که فیزیوتراپیست‌ها برای رفع آنها تلاش می‌کنند. علائم شایع میوپاتی که درمان فیزیوتراپی برای رفع آنها مفید است، به شرح زیر است:
- ضعف عضلانی: درمان فیزیوتراپی شامل تقویت عضله‌ها میشود تا عضله‌ها برای بیشترین زمان ممکن قوی بمانند و انجام دادن کارهای روزمره‌ای مانند راه رفتن برای بیماران آسان شود.
- درد: متخصص فیزیوتراپی روش‌های جدیدی را برای حرکت کردن و بهبود حالت اندامی به بیماران آموزش می‌دهد؛ به‌کارگیری این روش‌ها درد را کمتر می‌کند. همچنین فیزیوتراپیست آب‌درمانی را برای شل کردن و تقویت عضله‌ها و افزایش گردش خون توصیه می‌کند. ضمناً آب‌درمانی درد را کمتر می‌کند و به بیمار مبتلا به میوپاتی کمک می‌کند تا توانایی حرکتی‌اش را در آب به حداکثر برساند.
- خشکی و گرفتگی عضلات: عضله‌های لگن، ران و شانه در اثر ابتلا به میوپاتی خشک میشود. انجام دادن نرمش‌های کششی از سفتی عضله‌ها و انقباض بافت‌های نرم جلوگیری می‌کند. به‌علاوه نرمش‌های کششی اسپاسم یا گرفتگی و درد عضله‌ها را برطرف می‌کند.
- به سختی انجام دادن کارهای روزمره: یک برنامه ورزشی منظم با توجه به نیازهای بیمار تهیه میشود. حرکات ورزشی عملکردی هستند و با هدف بهبود تعادل، هماهنگی، انعطاف‌پذیری و استقامت انجام می‌شوند تا بنیه و طاقت بیمار بیشتر شود. به این ترتیب، عضله‌ها به تدریج کارآمدتر و مؤثرتر می‌شوند و انجام دادن کارهای روزمره برای بیمار آسان‌تر میشود و اعتمادبه نفس و عزت نفسش نیز بالاتر می‌رود.همچنین، متخصص فیزیوتراپی با توجه به نیازهای بیمار، وسایلی مانند ارتز، کفی طبی، وسایل کمکی برای راه رفتن، صندلی چرخدار و ارتز KAFO را در صورت لزوم برای تسهیل حرکت بیمار توصیه می‌کند. این وسایل کمکی می‌توانند به بیمار کمک کنند تا بهتر حرکت کند و به طور کلی بهبودی در کیفیت زندگی او ایجاد شود.
متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا قدرت و توانایی خود را به حداکثر برساند و کیفیت زندگی‌اش را بهتر کند. درمان فیزیوتراپی استقلال و اعتماد به نفس بیماران را نیز افزایش می‌دهد.
کاردرمانی
متخصص کاردرمانی به بیمار کمک می‌کند تا همچنان بتواند کارهای روزانه‌اش مانند غذاخوردن، لباس پوشیدن و استحمام را انجام بدهد.
وسایل کمکی و ارتوپدی
متخصص بیمار را در انتخاب عصا، واکر یا صندلی چرخدار مناسب راهنمایی می‌کند تا بیمار بتواند همچنان فعال بماند.
مراقبت پیشرفته از پوست
پماد استروئیدی برای محافظت از پوست بیماران مبتلا به درماتومیوزیت تجویز میشود. همچنین این گروه از بیماران باید با روش‌هایی مانند استفاده از ضدآفتاب و پوشیدن لباس‌های محافظ از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنند.
